Jinsiy aloqa yo‘li bilan yuqadigan eng xavfli kasalliklar! TOP-11 (by Probel)
O‘tgan 20-asrning 70 yillarida
ko‘pchilikka faqat ikkita jinsiy
aloqa orqali yuqadigan kasallik
ma’lum edi. Bizning
davrimizga kelib esa, ularning
soni 25tadan oshgan. Ularning
ba’zilari butunlay bedavo
hisoblanib, tibbiyotchilar
haligacha ularga qarshi
samarali da’voni yarata
olishmadi. Barchaga ma’lumu
mashhur orttirilgan immun
tanqisligi sindromi (OIV) va
genital gerpes virusi shular
jumlasidan.
Qizig‘i shundaki, inson
papilloma virusi, sifilis va
genital gerpes xastaliklari
faqatgina teri orqali yuqib, bu
holda maxsus himoya
vositalari (prezervativlar) hech
qanday yordam bera olmaydi.
Eng yomoni, bu kabi
xastaliklarga chalingan har
uch bemorning ikki nafari hali
25 yoshga to‘lib
ulgurmaganlardir. Dunyo
bo‘ylab har 15 soniyada bir
kishi ana shunday
xastaliklarga chalinadi.
Odamlar ko‘ngilxushlik qilish
istagining shu qadar
kuchliligidan oldida qanday
ayanchli va og‘ir musibatlar
kutayotganiga shunchaki ko‘z
yumishadi. Bu tabiiy hol
albatta. Vujud istak-
xohishlardan o‘t bo‘lib yonsa,
yurak qaynoq, o‘tli
muhabbatni tusab tursa,
fojeali qismat haqida qanday
bosh qotirish mumkin?!
E’tiboringizga havola etishni
istagan quyidagi ma’lumotlar
yoshlarni tizginsiz nafs ortidan
ketsa ularni qanday natijalar
kutishidan ogohlantiradi, bu
yo‘ldan qaytaradi, degan
niyatdamiz.
1. OIV-OITS
OIV – inson immuniteti
yetishmasligi virusi bo‘lib,
orttirilgan immun tanqisligi
sindromining so‘nggi bosqichi
sanaladi. Bunda odam
organizmida ko‘p sonli xavfli
o‘smalar paydo bo‘ladi,
infeksiya, turli virus, bakteriya,
zamburug‘lar keltirib
chiqaruvchi infeksiyalar avj
oladi. Odatda sog‘lom kishilar
organizmi ularga qarshi
yetarlicha kurasha oluvchi
immun tizimiga ega bo‘ladi.
OIV holatidan esa oddiygina
shamollash virusi ham inson
organizmini adoyi tamom qila
oladi. Unutmaslik lozimki,
OITSni davolash imkonsiz, uni
qimmatbaho dori vositalari
yordamida bir muncha vaqt
ushlab turish mumkin xolos.
Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra
bugun dunyoda 42 million
nafardan ziyod OITSga
chalingan bemorlar ro‘yxatga
olingan (Yana millionlab
bemorlar o‘zining kasal
ekanini bilmaydi yoki buni
barchadan sir tutadi). Ular soni
har kuni kamida 14
mingtadan oshib bormoqda.
OITSning yuqish yo‘llari: qon
orqali — jinsiy aloqa, shprits,
ba’zida homilador ayoldan
go‘dagiga.
2. Sifilis
Jinsiy aloqa vaqtida yuquvchi
kasallikni treponem
mikroorganizmlar keltirib
chiqaradi. Dastlab xastalik bir
oy muddat inkubatsion
rejimda yashirin kechadi.
Shundan so‘ng teri, shilliq
qavatlar, ichki organlar,
suyaklar va asab tizimini
shikastlaydi. Kasallik uzoq
muddat, juda murakkab va
anchagina qimmatga
tushuvchi davolanishni taqozo
etadi.
3. Xlamidioz
Klinik xaritasi: teri-tanosil
kasalliklari ichida «lider». Har
yili bu kasallikka o‘rtacha 100
million kishi chalinadi. Bu
dunyodagi jinsiy faol bo‘lgan
erkak va ayollarning 5-15 foizi
demakdir.
Kasallikni xlamidioza –
Chlamidia trachomatis keltirib
chiqaradi va siydik yo’li
kasalliklari, erektil
funksiyaning sustlashuvi
hamda bepushtlikka olib
keladi.
Shuningdek, xlamidioz
ateroskleroza, suyaklar
zaiflashuvi, qon tomir
kasalliklari, hattoki, qandli
diabetning rivojlanishiga ham
sabab bo‘ladi. Uning ko‘rlika
olib kelgan holatlari ham qayd
etilgan. Xlamidioz muntazam
ravishda immun tizimini
zaiflashtirib, organizmning o‘z-
o‘zini himoya qilish kuchidan
mahrum etadi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
bemor onadan homilaga.
4. Gonoreya
Mazkur infeksion xastalikni
gonokokklar keltirib chiqaradi.
Ular siydik chiqarish yo‘llari,
ko‘z, og‘iz bo‘shlig‘i va to‘g‘ri
ichakning shilik qavatini
shikastlaydi. Uning dastlabki
alomatlari peshob qilish
vaqtidagi og‘riq va siqishlar,
turli ajratmalar bilan ko‘zga
tashlanadi. Bu paytda
shifokorga murojaat qilinsa,
xastalikni arzonroq, osonroq
va tezroq davolash mumkin.
Aks holda asoratlari
og‘irlashib, surankali tarzga
o‘tadi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
shaxsiy gigiyena vositalari —
ichk kiyim, mochalka,
sochiqlar.
5. Trixomoniaz
Eng keng tarqalgan siydik yo‘li
kasalliklaridan. Yer yuzi
aholisining taxminan 10 foizi
ushbu xastalikka yo‘liqqan.
Uning tarqatuvchisi bir
hujayrali sodda trixomonad
parazitidir. Mazkur kasallik
og‘ir oqibatlarga olib kelishi
mumkin, hattoki erkak va
ayollar bepushtligiga sabab
bo‘ladi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
unitazga o‘tirish.
6. Mikoplazmoz
Mikoplazmoz – urogenital
zonalarning infeksion-
yallig‘lanish jarayoni bo‘lib,
mikroorganizmlarning
Mycoplasma turiga mansub
mikroblar keltirib chiqaradi.
Ular jonli organizmdagi
hujayralarda parazitlik qilib,
mustaqil yashashga layoqatli
emas. Mazkur turdagi
mikroblar yetarlicha tadqiq
etilmagan.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
homilador onadan go‘dakka.
7. Ureplazmoz
Ushbu teri-tanosil xastaligini
ureaplazma deb nomlangan
mikroorganizmlar keltirib
chiqaradi. Statistik
ma’lumotlarga qaraganda, 70
foiz ayollar ularning
tarqatuvchisi hisoblanadi. Eng
xavfli jihati, kasalliklikning
alomatlari yashirin tarzda
kechadi. Odatda ureaplazma
unchalik faol bo‘lmaydi. Biroq
stress va immun tizimini
susaytiruvchi boshqa hollarda
ular kuchayadi. Ilmiy
tadqiqotlarda ureaplazmalar
spermatozoidlar faolligini
yo‘qotib, ularni butkul yo‘q
qilishi isbotlangan.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
homilador onadan go‘dakka.
8. Genetal gerpes
Genital gerpes yoki ikkinchi
darajali gerpes lablarda paydo
bo‘luvchi uchuqni keltirib
chiqaradigan gerpes
virusining (uchuq)
“qarindoshi” sanaladi. Bunda
butun organizmga zarar
yetadi. Jumladan, gerpes jinsiy
a’zolar, teri, ko‘z, immunitet
kuchsizlangan taqdirda, jigar,
oshqozon va bosh miyani
shikastlaydi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
tananing shikastlangan
qismlari bilan aloqa — qo‘l, lab
va boshqalar.
9. Pedikulez (qov
biti)
Ushbu xastalik 20-asrning
o‘rtalaridan keng tarqala
boshladi. Asosiy alomatlari
qattiq qichishish, kulrang-
ko‘kimtir dog‘lar, yaralar,
sochda sirkalarning paydo
bo‘lishi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa,
buyumlar orqali (choyshab,
kiyimlar va boshqalar).
10. Inson
papillomavirusi
Inson papillomavirusi eng
zamonaviy xastaliklardan biri.
Turli manbalarda reproduktiv
yoshdagi 70-95 foiz
insonlarda u qaysidir darajada
rivojlangani qayd etilgan. Ayni
paytda kasallikning yuzdan
ziyod turi aniqlangan. Ularning
faqatgina 40 turi o‘ta salbiy
ta’sir ko‘rsatish xususiyatiga
ega. Qolganlari bezarar yoki
yorqin alomatga ega emas.
Bachadon bo‘yni saratoni
xastaligining rivojlanishiga
ham ushbu kasallik sabab
bo‘lishi mumkin. Bunda inson
papillomavirusi avvalo jinsiy
aloqa yo‘li bilan yuqadi va
keyinchalik saratonning avj
olishiga sabab bo‘ladi.
Yuqish yo‘llari: jinsiy aloqa
11. Gepatit V
Gepatit V (HBV) dunyo bo‘ylab
keng tarqalgan va o‘ta yuqumli
xastalik. Har yili o‘rtacha 4
million kishi mazkur
kasallikning og‘ir turiga
chalinadi. Bu xastalik virusi
qonda uzoq muddat saqlanib
turishi va ilk alomatlarini yilla o‘tganidan so‘ng namoyon
etishi mumkin. Gepatit V virusi
tashqi ta’sirlarga o‘ta chidamli.
Qurigan qon tomchisi, ustara
(lezviye) yoki igna uchida bir
haftagacha jon saqlashi
mumkin. Boshqa insonlar
terisi yoki shilliq qavatiga
tushishi bilanoq kasallik
rivojlanishi boshlanadi.
Ilk alomatlari shamollashga
o‘xshaydi. Bir necha haftadan
so‘ng esa ishtahaning keskin
tushib ketishi, o‘ng qovurg‘a
osti qismida og‘riq, qayd qilish
boshlanadi, peshob rangi
quyuqlashadi, axlat
rangsizlanadi. Immunitet
kuchli bo‘lgan taqdirda,
kasallik 90 foizga yo‘qoladi.
Biroq kasallik surunkali tusga
kirsa jigar hujayralariga
shikast yeta boshlaydi va
saraton avj olishi mumkin.
Gepatita Vning yuqish yo‘llari:
jinsiy aloqa, bemor qoni
tekkan buyumlarga teginish,
homilador ayoldan go‘dakka.
Bugun ko‘pchilik sayoq
yurishni hush ko‘ruvchilar
“xavfsiz jinsiy aloqa”
mavjudligiga o‘zlarini qattiq
ishontirishgan. Ular o‘ylab
ko‘rmaydilarki, bunday
vositalar samara keltirayotgan
bo‘lsa, teri-tanosil kasalliklari
qanday qilib bu darajada avj
olib ketayapti? Ishonch bilan
aytish mumkinki, himoya
vositalari (prezervativlar)ning
ishonchliligiga hech kim hech
qanday kafolat bera olmaydi!
Unutmang! Jinsiy aloqada
turli kasalliklardan
saqlanishning 100 foizlik
kafolati, bu — ikki butkul
sog‘lom erkak va ayol
o‘rtasidagi jinsiy aloqadir.