::_Лагерь смертый_:: [Nightboy] (tanlovga)
Hayotda ikkita muhim kun bo'ladi. Birida tug'ilamiz, ikkinchisida esa yashashdan maqsadimiz nima ekanligini anglaymiz...
Mark Tven.
Buxenvald konsentratsion lageri. 1943-yil 16-dekabr, pm 04:55.
Sovuq tuman ichra chalinib barchani o'rnidan turishga undayotgan karnay sadolari xuddi izg'irin esgan shamol kabi hamma yerga tarqalib ketdi. Madorsizlikdan sekingina o'g'lini turtgan Yuriy ota dedi:
-Pyotr, o'g'liim... turaqol!
-nima vaqt bo'ldimii?
-ha bo'ldi... tur! yo'qsa hozir bu so'nggi marta uxlaganing bo'ladi! Pyotr darhol o'rnidan turib kiyimlarini kiyishga harakat qildi. Ammo holsizlik bunga yo'l qo'ymadi. Sekin sekin kiyinib bo'lar ekan, otasi bilan tashqariga safga chiqdi. Nemis harbiylari esa sanoqni boshlab yuborishgandi.
-Jin ursin bu 3 marta kech qolishingiz! der ekan nemis harbiysi, Pyotr va otasiga qarata to'pponchani to'g'irladi va ularni otib tashladi.
-Mayor! ulardan bitta kam!
-Nima bittasi qayerga ketadi? deya darhol uxlash zaliga kirib ketdi. Ochlik va madorsizlikdan o'rnidan turishga ham kuchi yetmagan, o'zini esa skeletdan farqi qolmagan yahudiy yigiti hali zamon kravatda yotardi.
-Iflos itvachcha! Tur o'rningdan haromi! deya to'pponcha bilan boshiga urar ekan kiyimlarini kiydirmasdan, yalong'och tashqariga sudrab chiqdi. Yigit esa sovuqdan titrab, g'ujanak bo'lib yerda yotardi.
-Manavi haromini poyezd pechiga tashlang!
-Xo'p bo'ladi mayor!
Safning o'rtasida turgan millatdoshi Roziq qo'lini musht qilib qo'ydi. Ikkita askar sudrab ketgan yahudiyning taqdiri esa aniq bo'lib qoldi.
-Askar!
-Eshitaman mayor! deya qo'lini ko'ksiga urib ches berdi askar.
-Bugun erkaklarni, temir koniga jo'nating, ayollar esa shaxtada ishlashsin. Bundan biroz hayratga tushgan askar bir necha sekund jimlikdan so'ng buyruqni qabul qildi. Bu vaqtda esa lager darvozasi yonida tashqarida turgan nemis mashinasi signal bera boshladi. Mashina ichkariga kirar ekan ichidan 5 ta ayol va 3 ta erkak hamda nemis soldatlari tushib keldi.
-Hay Gitler! salomlashdi askarlardan biri. izidan esa qolganlari ham ches berishga tushdi.
-Hay Gitler! Bular kim?
-Mayor ularni bosib olingan qishloqlardan biridagi xaroba uylardan topdik. Jon saqlab yurishgan ekan. Mayor yangi kelganlarga ko'z qirini tashladi. Ular orasida bitta kampir, uchta o'rta yoshli ayollar va 20 yosh atrofida bir qiz hamda 3 ta o'rta yashar erkaklar bor edi.
-Kampirni otib tashlang, erkaklar va ayollarni tekshiruvdan o'tkazib kolonnaga qo'shing, tag'in biror kasallari bo'lmasin... Qizni esa meni yotoqxonamga olib kiring!
Safda turgan Sasha nemislar nima deyishayotganiga tushunmasdan, sekingina yonidagi polyak yigitdan so'radi:
-Nima deyapti?
-Kampirni o'ldirib, qizni meni xonamga olib kiring dedi.
-Bechora qiz... achindi Sasha.
Kolonna mashinalarga ortilib ishlash joyiga jo'natildi. Qishning ayozli sovug'i barchani tanasini larzaga solar, qor tagidan chiqqan maysa kabi titratardi. Mayor Eyzen esa qizni xonasiga olib kirib boshdan oyoq nazar sola boshladi.
-Isming nima?
-Anne... ovozi titragancha dedi qiz.
-Millating?
-Yevrey. Mayor Eyzenning yuzi to'satdan bujmayib, g'azab uyg'ondi.
-Itdan tarqagan ekansanda-a? Anne piqqillagancha yig'lay boshladi.
-Nemischani qayerdan bilasan?
-Otam... otam nemis tili o'qituvchisi edi.
-Otangga nima bo'ldi?
-Sizlar o'ldirdingiz! baqirdi Anne.
-O'chir ovozingni iflos! deya yuziga tarsaki tushurdi Mayor Eyzen.
-Senlarga buyam kam!
Mayor tezgina stol ortiga o'tdida pastda turgan sharobni olib stakanga quydi va deraza yoniga bordi.
-Yechin! dedi mayor qultumlab sharobni icharkan.
-Nima? yig'lashda davom etardi Anne. Mayorni battar jahli chiqdi va to'pponchasini o'qlab Anneni iyagidan mahkam qisib peshonasiga tiradi.
-Yechin! pixillagan ovozda gapirdi mayor. Anneni labidan qattiq so'rib o'pdi va yana takrorladi:
-Yechin dedim men senga!
Anne yig'lagancha qimir etmay turardi. Toqati toq bo'lgan mayor Eyzen Anneni devorga qisdi va birin ketin kiyimlarini yirtib tashlab yechintira boshladi. Anne esa ojiz ovozda "yo'q" deya takrorlardi. Annening oppoq badanini bazida deraza tirqishlaridan kirgan izg'irin tirnasa, bazida nariroqda yonayotgan kamen issig'i mayin silardi...
Mayor Eyzen Anneni kravatiga yotqizib uni o'pa boshladi. Anne esa taqdiriga tan bergancha jim qoldi. Eyzenning jangga tayyor asbobi Annening bokira amiga yaqinlashar ekan mayor Eyzen Annega ko'z qirini tashlab qo'ydi va asbobini tezlik bilan oxirigacha tiqib yubordi. Annening ko'zidan o't olov chiqib ketdi va baqirib yubordi.
-O'chir ovozingni iflos! Mayor Eyzen bir maromda asbobini kirgizib chiqara boshladi. Og'riqqa bardosh berolmagan Anne esa tishini tishiga qattiq bosgancha ichida qattiq ingrab yotardi. Harakatni 4-5 daqiqa davom ettirgan mayor Eyzen bo'shangandan so'ng behosdan ko'zi, xushuni yo'qotgan Annega tushdi va seskanib ketdi. Tezda kiyimlarini kiygan Eyzen tashqarida turgan askarni chaqirdi.
-Askar!
-Eshitaman mayor!
-Ko'zimdan yo'qoting. deya Anneni ko'rsatdi. Askar Annega yaqinlashib bo'ynini ushlab ko'rdi, yuragi sust urardi.
-Nima qilaylik mayor? Hali tirik ekanku!
-Murdalar orasiga tashla haromini. Askar tashqarida turgan hamrohini chaqirib qizni olib chiqib ketishdi va tashqariga chiqarib murdalar to'plangan joyga tashlashdi.
Konda ishlashayotgan erkaklar millatlari har xil bo'lganligi sababli bir birlari bilan yaxshi chiqishmasdi. Ruslar alohida, polyaklar alohida va yana boshqalar ham alohida alohida gaplashishardi. Sasha qo'lidagi kerki bilan toshga zarba berar ekan yaqindagina lagerga kelgan millatdoshi Andreyga dedi:
-Nima deb o'ylaysan bu yerdan qochish mumkinmikin?
-O'ylab gapiryapsanmi Sasha?
-Bo'lmasamchi.
-Qochishni iloji yo'q... hayolingga ham keltirma!
-Iloji yo'q narsani o'zi yo'q Andrey.
-O'zi bu yerga qanday qilib kelib qolgansan?
-Biz... tank qo'shinlarida edik. Batalyonimiz pistirmaga uchragandi... ko'plar o'lib ketdi, tiriklarni esa asirga olishdi.
-Unda... qolgan safdoshlaring qayerda?
-Ular bu yerga kelgach rosa tomosha ko'rsatishdi...
-Haa... tushunarli qayerdaliklari.
-Qachon bo'lsayam bu yerdan qochib ketaman...
-Qochasan? bu yerdan faqat murdang chiqishi mumkin!
-Murdang? o'ylanib qoldi Sasha. Shu payt uni yelkasiga kelib tushgan qamchi darrasi uni hayolini qochirdi.
-Ayyyy...
-Ishlalaring ko'p gap sotmay! Andrey nemis askariga g'azab bilan qarab qo'ydi va ishlashda davom etdi.
Kech tusha boshlagan, ammo quyosh hali botgani yo'q. Quyoshning siniq nurlari osmonda taralib turardi. Mashinalarga ortilgan kolonna konslagerga qayta boshladi. Mashinalar lagerga kirib kelar ekan Andrey Sashaga dedi:
-Anavini qara! darvoza narirog'ida yotgan murdalar uyimini ko'rsatdi.
-A? nimani?
-Ertalab olib kelishgan qizni aytayapman.
-Qani u?
-Ana murdalar ichida yotibdi yalong'och.
-Hayvonlar! tag tubing bilan yo'q bo'lib ketlaring baring! dedi Sasha jahl bilan sekingina.
Mashinalardan tushgan kolonna ovqatlanish uchun navbatga tizila boshladi. Bir bo'lak qora non va ichiga nima solingani noma'lum bemaza ovqat...
-Sasha nima balo har doim shunaqa ovqat berishadimi?
-Yo'q har doim ham emas... bazida shu ham yo'q. kesatdi Sasha.
-Anavi yerda tizilib turgan odamlar kim?
-Yahudiylar.
-Nima ularga ovqat berishmaydimi?
-Yo'q... berishmaydi... javob berdi Sasha erinib.
-Unaqada qanday qil...
-To o'lgunlaricha ishlashadi. boshqa savol berma! gapini bo'ldi Andreyni.
Biroz tamaddi qilib sal o'ziga kelgan Sasha yonidagi kravatda yotgan Andreyga dedi.
-Andrey bilasanmi... men bu yerdan qanday qochish mumkinligini topdim shekilli.
-Topding? qanday qilib ekan eshitaylikchi...
-Har uch kunda nemislar yig'ilgan murdalarni mashinalarga ortib olib ketishadi.
-Xo'sh?
-Agar biz... o'sha murdalar ichiga bir amallab kirib olsak, bu yerdan qochishimiz mumkin!
-Sasha... murdalar ichiga kirib olding ham deylik. Keyinchi? murdalarni nima qilishadi? Yoqib yuborishadimi? Balki poyezdlari uchun yonilg'i sifatida ishlatishar!
-Andreyyy... gap ular murdalarni nima qilishida emas. Biz ular orasiga kirib olishimizda!
-Keyin qanday qilib qochasan?
-Ular o'liklarni usti ochiq mashinalarda tashishadi. Biz esa keyin mashinadan sakrab tushib qolamiz!
-Bilmadim Sasha... bunga hech ko'zim yetmayapti.
-Seni bilmadimu, men lekin urunib ko'raman! Agar... Agar bu yerda qoladigan bo'lsak o'limimiz aniq! Bizni shundoqqina otib tashlashmaydi, aksincha sekin sekin o'ldirishadi!
Andrey o'ylanib qoldi, bir qarorga kelolmagan Andrey yana savol berdi.
-Xo'sh o'sha kun qachon ekan?
-Ertadan keyin!
-Ertadan keyin?
-Ha. Kecha murdalarni olib ketishdi ko'rdingku!
-O'ylab ko'rishim kerak Sasha... tong tundan aqlliroq deyishadi. Endi uxlayqolaylik...
Tong otdi. Barcha har kungidek tekshiruv uchun tashqariga yig'ildi. Mayor Eyzen maxbuslarga kunlik ishlarini tushuntirayotganda, to'satdan lager darvozasidan nemis mansabdor harbiylari yuruvchi mashina kirib keldi va ichidan polkovnik tushdi. Izlaridan nemis harbiylari bir ayol va bir rus harbiysini sudrab tushurishdi.
-Hay Gitler! ko'kragiga qo'lini urib ches berdi mayor.
-Hay Gitler! Mayor sizga sichqon olib keldik!
-Ko'rdim o'rtoq polkovnik.
-Nima meni xonangizga taklif qilmaysizmi?
-A? ey yo'g'e janob... marhamat! yo'l boshladi mayor.
-Polkovnik ularni qayerdan topdingiz?
-Front hududini, jangdan keyin tekshirayotganimizda chiqib qoldi... o'zini o'lganga solib yotgan ekan mug'ombir.
-Ayolchi?
-Bir qishloqdan o'tayotganimizda, o'sha ayol bizga tashlanib qoldi, haromi... to'g'ri shu yerga olib kelaverdik. Polkovnik qo'liga sigaretni olib og'ziga solarkan, mayor Eyzen gugurtni yoqib sigaretga tutdi.
-Uni ham kolonnaga qo'shaylikmi?
-Yo'q... ruschani tushunadigan askarlaringiz bormi?
-Albatta!
-Askarni va rusni buyoqqa olib keling!
-Xo'p bo'ladi!
-Askar! Askar!
-Eshitaman mayor!
-Fredrix va yangi kelgan maxbusni olib keling!
-Xo'p bo'ladi!
Askarlar yangi maxbusni olib kirishar ekan uning hamma yeri qonga bulangandi.
-Fredrix uni gaplarini tarjima qilib tur!
-Xo'p.
-Unvonini so'ra. dedi polkovnik.
-Unvoning nima?
-Rota komandiri... Rota komandiriman. dedi zo'rg'a.
-Rota komandiri ekan.
-Ismichi?
-Isming nima?
-Sergey... ismim Sergey. yana o'sha oxangda davom etdi.
-So'rachi... o'limdan qo'rqarkanmi?
Fredrix miyg'idan kulib qo'ydi.
-O'limdan qo'rqasanmi?
-Yo'q! Qo'rqmayman! Ammo senlarni qo'llaringda o'lgandan ko'ra itlarga yem bo'lib o'lgan afzal!
-Xo'sh nima dedi?
-Bizni qo'limizda o'lgandan ko'ra itlarga yem bo'lgani yaxshi emish!
-Rostdanmi?... Mayor sizlarda boshqa ruslar ham bormi?
-Ha ikkita bor.
-Unda bittasini chaqiring!
-Askar bitta rusni bu yerga olib keling!
-Xo'p bo'ladi.
Fredrix mashinalarga ortishga tayyor bo'lib turgan kolonna yoniga bordi va Sashani yonida turgan Andreyni tortqilab olib ketdi.
-Kuni bitta shekilli... ichida o'yladi Sasha.
-Olib keldim mayor!
-Mana!... haqiqiy it keldi! bularni itlardan nimasi kam? xandon otib kuldi polkovnik.
-Xullas askar unga ayt... mana bu haromini otib tashlasin. Agar otsa tirik qoladi, agar otmasa o'zi ham narigi dunyoga ravona bo'ladi.
-Sen mana bu qardoshingni otishing kerak! yo'qsa o'zing o'lasan! dedi Fredrix.
Andrey qaltiragancha Sergeyga qaradi.
-Seni o'ldirishimni so'rashyapti!
-O'ldir! O'ldir xoyin! Qo'lingdan kelmaydi! Ha qo'lingdan kelmaydi! Chunki sen qo'rqoqsan!
Andrey Sergeyni ko'zlariga qarab turarkan, uning ko'zlari aslida "iltimos meni o'ldir, baribir ular meni o'ldirishadi, ularni qo'lida itday o'lib ketgandan ko'ra, seni qo'lingda jon berganim afzal" deyayotgandek edi.
-Tezroq bo'l!
-Yo'q bunday qila olmayman!
-Nima qila olmaysan? yaxshi unda sen ham u bilan birga ketasan! deya to'pponchani Andreyning peshonasiga tiradi.
-Nima dedi? u nima dedi? so'radi Andrey qaltiroq ovozda.
-Agar uni o'ldirmasang sen ham u bilan birga o'larmishsan!
-Oxirgi marotaba aytayapman o'ldir uni! polkovnik yana to'pponchani Andreyni qo'liga tutdi.
-Oxirgi marta ogohlantirayapti, aytganini qil! dedi Frederix.
Qo'lida to'pponcha tutgan Andrey qaltiragancha uni Sergeyga qaratdi.
-Meni kechir... yig'lay boshladi Andrey, Sergey esa ko'zlarida g'azab bilan qarab turardi.
-O'ldir unii! bor ovozi bilan baqirdi polkovnik. Andrey ko'zlarini chirt yumdi va sekinlik bilan tepkini bosdi. Ko'zini ochganda esa yerda jonsiz yotgan Sergeyning labida tabassum uyg'onganligini ko'rdi...
-Kolonnaga qaytaring uni! dedi mayor.
Askarlar Andreyni olib chiqishganda kolonna mashinalarga chiqarilayotgan edi. Uni esa turtqilagancha Sashalar o'tirgan mashinaga chiqarib yuborishdi.
-Nima bo'ldi Andrey tinchlikmi? Andrey boshini changallagancha bir nuqtaga termulib ko'zida yosh bilan o'tirardi.
-Nima bo'ldi gapirsangchi?
-Men... men odam o'ldirdim!
-Nima bundan oldin o'ldirmagansanmi?
-Yo'q... yo'q! baqirdi Andrey.
-O'chir ovozingni itvachcha! nemis askarlaridan biri o'rnidan turdi.
-Bo'ldi bo'ldi, uni kechiring! tinchlantirishga harakat qilardi Sasha, ammo nemislar uni gapini tushunishmadi...
-Polkovnik yana qaytasizmi?
-Qaytishim mumkin mayor Eyzen.
-Ha aytgancha ayolni nima qilaylik?
-Qaysi ayolni?
-O'zingiz bilan olib kelgan ayolnida.
-Ust boshini yechib olib tashqariga bog'lab qo'ying, jazosini olsin!
-Xo'p bo'ladi!
Ishga jo'nashga tayyorlanayotgan mashinalar birin ketin lagerdan chiqib keta boshladi. Shunda to'satdan Sashaning ko'zi nemislar majburlab yechintirgan bechora ayolga tushdi.
-Andrey qara qara!
-Nimaaa? injiqlangancha so'radi Andrey.
-Ifloslarni qilayotgan ishini qara!
Askarlar ust boshi qip yalong'och ayolni qarshiligiga qaramay, radio karnaylari osilgan katta ustunga mahkam bog'lashayotgandi.
-Ey xudo... ularga o'zing insof ber! duo qila boshladi Sasha. Yana bir begunoh ayolning qismati o'lim bilan yakunlanishi aniq edi...
Kech tushib odatdagidek hamma lagerga qaytdi. Sasha va Andrey tamaddi qilib bo'lishgach, bugun tunda amalga oshirishmoqchi bo'lgan rejalarini muhokama qila boshlashdi.
-Sasha qurolimiz yo'q... agar biror askarga uchrasak tamommiz deyaver.
-Yo'q unday dema!.. bizga xudoning o'zi yo'l ko'rsatadi!
-Agar uxlab qolsak nima bo'ladi?
-Shuning uchun bugun uyqudan kech!
-Nima uxlamoqchi emassanmi?
-Yo'q!..
Yarim tun. Hamma yer qorong'u. Atrofda nemis afcharkalarining vovullashidan boshqa chirt etgan ham ovoz yo'q. Uxlamaslikka harakat qilib ammo charchoqdan baribir sal ko'zi ilingan Sasha, uxlash zalidan oldingi qo'riqlash xonasidan kelayotgan ovozdan cho'chib uyg'ondi va yonidagi kravatda yotgan Andreyni turta boshladi.
-Nima nima bo'ldi? sekin so'radi Andrey.
-Tur o'rningdan! Kettik bu yerdan qochamiz!
-Sasha qo'ysangchi... murdalar juda badbo'y bo'ladi... qolaversa tutib olishsa!
-Qanaqa bir qo'rqoqsan! Ularni qo'lida baribir o'lib ketamiz! Xor bo'lib o'lgandan ko'ra, mardonavor o'lganim afzal... g'amgin oxangda dedi Sasha. Bu gaplardan chuqur o'yga tolgan Andrey biroz sukunatdan so'ng dedi:
-Unda yo'l boshla!
Qo'riqlash xonasidan kelayotgan xaligi ovozlar hali hamon davom etardi.
-Yo'q iltimos unday qilmang! Iltimos! Axir u meni singlimku!
-Ha bilamiz singling! Sen qilgan aybing uchun endi ko'z o'ngingda u javob beradi!
Qo'li kishanlangan polyak yigit nemis harbiylari singlisini zo'rlashayotganiga guvoh bo'layotgan edi. Ikki navbatchi askar. Biri qizni mahkam ushlab turar ikkinchisi esa uni yechintirardi. Ikkinchi harbiy uni mahkam quchoqlab oldi va lablaridan cho'lpillatib o'pa boshladi.
-Yo'q... iltimoooos! yalinardi yigit.
Keyin esa boshqasi uni oyoqlarini ikki tarafga ochdi va amini ichiga avtomat stvolini tiqa boshladi. Qiz esa bazida qo'rquvdan baqirar bazida esa kafydan ehtirosli ovozlar chiqarib yuborardi.
-Yo'q! Yo'o'o'q! Qo'yib yuboring ifloslar! Ahhhh...
Uni mahkam tutib turgan harbiy qizni oppoq ko'kraklarini qattiq mijiy boshladi. Oradan bir nech soniya o'tgach esa askarlar qizni do'ng qilib olishdi va asboblarini beayov kirgizib chiqara boshlashdi. Bu holatni ular navbat navbatdan bajarishardi. Qiz holsizlanib qolgan, akasi esa g'ururlari toptalganidan kuyib ado bo'lgandi. Qiz qiynovlardan o'zini yo'qota boshlagach, uni akasining yoniga sudrab olib borishdi va peshonalariga to'pponcha tirashdi.
-Qardoshlaringizga bizdan salom ayting! ... o'q uzishdi va ular hayotdan ko'z yumdi. Qulf eshik tirqishidan bu voqealarga guvoh bo'lgan Sasha va Andrey hamon berk eshik tagida turishardi. Shunda to'satdan zalda yotgan odamlardan biri chinqirib alaxsiray boshladi:
-Yo'o'o'q! O'lishni xoxlamaymaaaan! Qo'yvoriiiing! Qo'yvoring meniii! baqira boshladi kravatlardan birida yotgan odam. Shunda qo'riqlash xonasida turgan haligi askarlardan biri ular tomonga qarab kela boshladi.
-Jin ursin biz tomonga kelayapti nima qilamiz? vahimaga tushdi Andrey.
-O'zingni bos! Bu yoqqa kel! dedi va eshik ochiladigan tarafga o'tdi.
Askar eshikni ochib kirib kelarkan chiroqni yoqdi va bir ikki qadam tashlab eshikni yopdi ammo Sasha va Andreyni ko'rmadi. Shunda Sasha birdani uni orqasiga o'tdida og'zini mahkam qisib uni bo'ga boshladi. Askar Sashani changalidan chiqishga harakat qildi ammo foydasi bo'lmadi. Bir necha daqiqadan keyin askarni nafas yetmasdan joni uzuldi. Sasha esa askarni avtomatini olib yana avvalgi joyiga turib oldi. Hamrohi ichkarida ko'p qolib ketganini sezgan nemis harbiysi eshikka yaqin keldi.
-Reyz, tinchlikmi? so'radi eshik ortidan.
-Reyz nima bo'ldi? javob bo'lmadi. Shunda harbiy avtomatini o'qlab birdaniga eshikdan kirdi va ko'zi yerda yotgan Reyzga tushib dong qotib qoldi. Bu vaqt oralig'idan esa Sasha uni ortidan borib harbiyning boshiga avtomat bilan qattiq tushurdi. Harbiy xushini yo'qotdi, vaziyatdan foydalangan Sasha uni bir nech daqiqa bo'g'ib turdi va o'lgan harbiyning kuni uning ham boshiga tushdi. Andrey esa hayratga tushgancha voqealarni kuzatib turardi.
-Bunaqa narsalarni qayerdan o'rgangansan? so'radi hayratlanib Andrey.
-Aytgandimku frontda xizmat qilganman deb! Kettik!
Sasha va Andrey qo'riqlash xonasiga o'tib borishdi. Yerda haligi polyaklar jonsiz yotardi.
-Andrey o'zimizni murdadek holga solishimiz kerak!
-Bu bilan nima demoqchisan?
Sasha yerga oqqan qonni yuzlariga va kiyimlariga surta boshladi.
-Eyy xudoyiiim! jirkandi Andrey.
-Nima bu yerdan qochmoqchimisan o'zi?
-Ha lekin...
-Unda mendek qil! Andrey noiloj Sashani amallarini bajardi. Bir necha daqiqa o'tgach ular tashqariga chiqishdi. Hamma yer projektorlar bilan yoritilgan tepadagi vishkalarda merganlar, pastda esa avfcharkalar bilan harbiylar yurardi. Lager devorlari esa tok kuchlanishi mavjud tikonli simlar bilan o'ralgandi.
-Endi murdalargacha qanday qilib yetib bordik?!
-Iloji boricha qorong'uroq joydan yurishga harakat qilamiz...
Andrey va Sasha endi murdalar uyumiga yetay deganlariga birdaniga itlardan biri ular tomonga qarab xura boshladi.
-Jim jim jonivor! Nima biror nimani sezdingmi? askar tortqilayotgan itni izidan yura boshladi. Afcharka murdalarga qarab sakrab xura boshladi.
-Bo'ldi jim bo'l! Ular o'lgan tushundingmi! Nima balo tomi ketib qoldimi bu itni?!
-Itlar ruxlarni ko'radi degan gap bor. Balki bu rostdir... izohladi hamrohi. Harbiylar itni qaytarib olib ketishdi...
Tong otgach tekshiruv boshlandi. Tunda bo'lgan holatdan butun lagerda trevoga ko'tarildi. Lagerdagilar 4 kun ovqatdan mahrum qilindi. Qochoqlar esa qidirila boshlandi. Bir necha soat o'tib Sasha aytganidek murda tashuvchi mashina lagerga kirib keldi. Askarlar murdalarni birin ketin mashinaga orta boshlashdi. Tunda sovuqdan murdadan farqlari qolmagan Sasha va Andrey ham mashinaga tushdi. Mashina lager hududidan uzoqlashib o'rmon orqali o'tib borar ekan Andrey sovuqdan ko'zlari yumilib qolgan Sashani turta boshladi.
-Sasha! Sasha! Tur lagerdan chiqdik turaqol!
-Nima chiqdik?
-Ha ha chiqdik! Endi mashinadan qanday tushamiz?
Sasha kiyimlari orasiga yashirgan, nemis harbiylaridan olgan to'pponchani chiqardi va kuzov sekingina kuzov tomiga chiqdi. Sekingina haydovchi o'rindig'iga qarar ekan rulda faqat bir kishiligini ko'rdi. Shunda birdaniga egilib haydovchiga to'pponchani tiradi. Haydovchi mashinani birdaniga to'xtatar ekan qurolni olishga harakat qildi. Sasha esa o'q uzdi.
-Haydovchini o'ldirdingmi?
-Ha!
-Endi nima qilamiz?
-Mashinada ketish xavfli! O'rmon ichidan