QIMORGA TIKILGAN AYOL. 6-qism
кайтишингнинг бир йулини топармиз. Булиб утган ходисаларни китоб килиб чикарарсан ёки хджга борарсан. Шунда одамлар сен хакингдаги хакикатни билиб олишади, поклигингга ишонишади.- Йук, сиз айтган даражаларга лойик эмасман. Пешонамда нима ёзилган булса, ушани куришга куникиб, эримнинг олдига кетсам. Балки хали кеч эмасдир...Шомил эшик томон деди:- Анна Сергеевна, шу ердамисиз? Киринг!Аёл кириб, саволомуз тикилиб колди. Шомил каршисида турган икки аёлга бир-бир караб чиккач, кандай тухтамга келганини маълум этди:- Бугун кеч булди. Эртага Лобарни автобусга кузатиб куясиз, оддий йуловчилардек квартирасига кетаверсин... Лобар, сизга айтадиган гаиим шуки, эрингиз хафа килса, мана телефон ракамйм. Телефон килсангиз, йигитларимни юбораман, сизни олиб келишади.- Кучада колиши хеч гаи эмас, - гаи кушди Анна Сергеевна жонкуярлик билан. - Эри хайдаб юборса, каерга боради? Узбекистонга кетиш учун самолётга хам, поездга хам пули йук.Лобарни уйнинг унг канотидаги кенг хонага бошлаб борган Анна Сергеевна жилмайди.- Мана, менинг хонам! Кел, танишайлик, мени Анна Сергеевна деб чакиравер. Миллатим рус. Ёшим роппа-роса эллик олтида.Лобар истар-истамай узини таништирди. Утган уч кун мобайнида индамай юриб, ахийри кетаётганда танишмок истаган бу аёл кузига ута муте ва хунук куринди.*
*
*Лобар деразадан Россиянинг жимжит кечасига тикилиб колди.- Нималарни уйлаяпсан? - суради Анна Сергеевна.- Хозир кетсам эди, - деди Лобар стулга чукиб.- Йук-йук, Шомилни яхши билмас экансан. У сенга уйлаб олиш учун сунгги фурсатни берди. Битта ортикча харакатинг билан ёш жонингга жабр килиб куйма.- Шомил ака туррисида менда илик таассурот колди, лекин уни киморбозлар "ашаддий каллакесар" деб таърифлаганди. Колаверса, иши хам анча сирлига ухшайди. Нега шундай яхши одамнинг жиноят оламига алокаси бор? Нима учун оиласи куринмайди? Ёки кирк ёшли одам хали оила курмаганми?- Х,а-а, - дсди Анна Сергеевна чузиб. Кейин Лобарга мугомбирона караб куйди. - Икки аёл бир гапга тушса, дунёда биронта сир колмайди. Сен эртага кетмокчисан. Айтмокчиманки, "Яхши бор, омадингни берсин". Агар саволларингга жавоб берсам, шу уйда колишингга турри келади.- Шунчаки сурадим-да, - дея Лобар тилини тишлади.Бирок ёдига бир ran тушиб, яна савол беришдан узини тиёлмади:- Анна Сергеевна, узингиз хакингизда гапириб беролмайсизми? Эрталабгача уйкум, барибир келмайди...- Нега гапириб беришим керак экан?! - хумрайда аёл.- Х,еч булмаса, Ира билан кандай алокангиз борлигини сузларсиз?Анна Сергеевна бир зум котиб колди. Лобар унгайсизликни енгишучун:- У билан бозор хожатхонасида фаррош эдик, - деди. - Охирги кун жанжаллашиб колдим. Кампир булсаям, жуда ёмон экан. Ёнимга бир эркакни эргаштириб келиб, кушмачилик килмокчи булди. Уша куни мени Шомил ака биринчи бор куткарган эдилар. Ира" Аннанинг олдида бир умр гунохкорман", деб йирлади. Исмингиз Анна эканлигини билганимдан сунг шум кампир ёмонлик килган Анна сиз эканингизни гумон килдим.- ХаРКалай Шомилга бегона эмас экансан-да, - деди Анна Сергеевна урнидан туриб. - Кара-я, дунё кенг, лекин умр йуллари тор. Сен качонлардир учратган одамингни, фурсат келиб, бошка бир танишинг хам учратганини эшитасан. кизик... Жудаям кизик...У жавондан алла^андай дори олиб, огзига солди-да, изтиробларини яширолмай калтираганча чой хуплади. Кейин инкиллаб, Лобарнинг ёнига келди, елкасига кулини охиста куйиб, бутунлай гамгин, гуё нотаниш овозда:- Ира менинг кушандам, - деб, жимиб кодди.Лобар урнидан туриб узр суради ва аёлни диванга утиргизди.- Бир вактлар опера-балетдаги истеъдодли актриса эдим, - хикоясини бошлади Анна Сергеевна. - У вактлар жуда гузал, шух... Нима десам экан... Бахтли эдим. Ошикларим хам куп эди. Францияга борганимда, хатт©, манаман деган давлат арбоби кулимни сураганда, журналистлар хабар топиб, матбуотда шов-шув таркатиб юборишганди. Турмуш куришаяпти деган гаплар хам булган. Миш- мишларнинг чин ёки ёлg'онлигини текшириш учун КГБ ходами мени йуклаб Парижга борганда... Аммо Москвага ёруг юз билан кайтдим.Россияда хдр бир киши менинг мухлисим, керак булса, жонини фидо этади, деган хаёлларда юрардим. Булар илхом баришлаб, истеъдодимга истеъдод кушар, олкишлар тухтовсиз ёрилар, санъат тарихида номим колишига ишондим.Кунларнинг бирида анчайин эпчил сартарош аёлга !цуч'кеддим. Унинг кулидан куп иш келарди: соч турмаклаш, кесиш, буяш, кош териш, муй териш... Кулидан бошка ишлар хам келишини билмай, хузурига тез-тез борардим. Унинг исми Ирина эди. Худди хозиргидек Ира деб чакиришарди. Тешик кулок эшитади, ушандаёк Иринанинг кадам олиши чатоклигидан бохабар булгандим. Бирок бу мени ташвишга солмади. Ёш, гузал, сунгги модада кийинадиган эрсиз жувоннинг хушторлари булса бордир-да, деб парво килмасдим. У кун утган сайин учига чиккан фохишага айланиб бораётганини, афсуски, сезмасдим. Сартарошлигини уша вактдаёк ташлаб кетарди, бирок мижозлари орасида хурлико кизлар, актриса ва хонандалар борлигини билган бойвачча жазманлари бунга йул куйишмаган. Улар Ирадан тузок сифатида фойдаланишган. Ана шу тарика Ира кушмачилик даврига кадам куйган... Сенга хам айтгандир, Лобар, "пулга кизикмаганман, шунинг учун кариганимда хожатхона фарроши булиб колдим", деб?.. Ха, у виждону инсоф - барчасини ямламай ютадиган бир махлукдир. Мен сенга айтсам, Москва марказидан турт хонали уй, шахар четидан дала ховли олган эди. Машинаси хам бор эди. Аммо "уйнашдан булган уйингдан чикарар" деганларидек, Иранинг кимдандир орттирган ёлгиз фарзанди утакетган сурбет булиб вояга етди. Угарлик хам, йултусарлик хам килди, ун олтига тулиб-тулмай синфдош кизни зурлаб камокда хам утириб чикди. Иранинг бор-буди соб булаёзди. Нихоят, халиги уиил гиёхванд моддалар билан кулга олинди. Яна камок, Иранинг югур- югури... Бор бойликлари кетди, колган-кутганини хам угли корадори учун сарфлаб юборди.Шуни билки, Ира вахшиёна котилликнинг гувохл булган. Укпи жуда кийналиб юрган кезларда тошкентлик бир одамнинг назарига тушиб колади. "Сенга корадори олиб келаман, Москвадаги мен айтган одамларга таркатиб, пулини мехмонхонадаги номеримга олиб келасан", дейди. У
рли
икки-уч марта топширикни бажаради. Бирида кулга тушиб, корадорини кимдан олганини айтиб куяди. Тошкентлик шахc хuбеcга олингач, Иранинг угли хам камалади. Камокдан чиккан куни уни онасининг куз унгида вахшиёна улдирадилар. Айтишларича,икки киши бостириб кирган ва бири кул-оёгидан босиб турган, иккинчиси... Сузлашга одамнинг тили бормайди... соткиннинг пешонасига козик коккан... Эшитишимча, Иранинг угли уша пайтлардаги Тошкент мафиясига карши курсатма бериб куйган экан...Узр, анча чалгиб кетдим. Бошидан куп кургиликларни кечирган Ирага менинг хдм каргишим теккан булса, ажабмас. Ушанда, Иранинг салонига катнаб юрган кезларим, у мендан эркаклар хакида сураган эди. Атрофимда канчалар парвона булишмасин, эркакларга хушим йук эди. Дугоналардек дилимдаги гапларни Ирага куп айтганман. У эса Франциядаги давлат арбобининг менга ошиклигидан тортиб, канака эркакка турмушга чикишни исташимгача билиб олганди.Кайсидир байрам кечасига боришимдан аввал Ира кунгарок килди. Салонимга келсангиз янги модани сизда намойиш этаман, деда. Икки соат вактим борлигини хисобга олиб, салонга етиб бордим. Салондаги бошка хамкасблари йуклиги сабабини сураганимда, у хаяжон билан: "Янги модани улар хозирча курмай туришгани маъкул деб, жавоб бериб юбордим", деди. Кузгу каршисида куп утирмадим. Ира аллакандай атирни писиллатгач, узимдан кетдим... Кузимни очганимда нотаниш ётокхонада шармандали холда ётардим. Бир эркак ва Ира кириб келди. Узларича узр сурашди. Далиги эркак менсиз яшолмай колганмиш. Шунчалик севар эканки, огар жиноятга, яъни менинг номусимга тегишга мажбур булибди. Оилали, кадди- комати келишмаган эркак булгани учун севги изхорини, барибир, кабул килмаганман...Овозимнинг борича кичкирдим, кулимга илинган нарсаларни отдим, лаънатладим, дук-пуписа килдим. Аммо уларнинг тош калблари заррача уртанмади. "Анна, - деди Ира, - бу одам т>три гапиряпти. У сени севади... Ва кулидан куп ишлар келади. Биласанми кандай лавозимда ишлашини? Агар бундан кейин уз хохлшинг бийан учрашиб турсанг, ошигинг олчи булади, барча орзуларинг амалга ошади. Агар йук десанг, кунглинг узингдан колсин. Мана бу расмларни француз матбуотига юборса окибати нима кечишини биласан-а?!". У диван устига бир нечта фотосуратни ташлади. Уларда кузларим сузилган, сархуш холатда халиги эркак билан упишаётганим, у мени кутариб олгани, ички кийимда ётиб, телбаларча кулаётганим тасвирланган эди. Фотосуратлардаги вокеалар ростдан хам булганини элас-элас эсладим, фахш боткогикунглимни айнитди... Уйга келдим. Кандай тузокка тушганимни яхши билиб турардим. Милицияга сим коксам, икковини хам кулга олишади, аммо одамлари эртасигаёк бехаё суратлар ва махсус маколани Парижга етказадилар. Мени бутун мамлакат олдида фаришта деб атаган арбобга карши шов-шувлар яшин тезлигида таркалади. Узимизнинг Маданият вазирлиги хам хабар топади. Мени ишдан четлатадилар, санъатсиз коламан, натижада Х,ЕЧ КИМга айланаман... Эртасига битта карорга келдим ва улар билан учрашдим. "Мен ютказдим, - дедим газабга тулиб, - аммо фахди йулига хеч качон юргиза олмайсанлар. Гарчи номусим топталган булса-да, узимни пок деб хисоблайман ва поклигимча коламан. Бунинг учун мен хаётим мазмунига айланган театрдан кетаман, чекка бир шахарда хеч ким танимайдиган оддий ишчи булиб яшайман. Мени улди деб хисобланглар ва суратларни ёкиб юборинглар.Агар суратлардан кимдир хабар топса, узлатга чекинганимда хам тинч куйишмаса, мен милицияга бораман. Шарманда булмаётганим учунгина сенлар омон колаяпсанлар. Акс холда, умрларинг камокда чирийди".Орани очик килиб, Кавказга бош олиб кетдим. Грознийдаги мактаблардан бирида мусикадан даре бера бошладим. Шомил менинг укувчим эди. Лекин мусикани ёкгирмасди. Унинг айтишича, мусикада улим оханглари яширинган эмиш. Умуман олганда, хозир Шомилникида яшаётганимга сабаб, унинг укитувчиси булганлигимда эмас.- Шомил ака сизни устозим деб атади, - деди Лобар бир лахзалик жимликни бузиб.Анна Сергеевна кулимсирашга ухшаш бир харакат килди-да, пешонасини ишкади, кузларида чукур хорганлик акс этиб турарди.- Уни мен кимор оламига бошлаб кирганман.- Укитувчи була турибми?!- Йук... Мен Грознийда бир чечен кампирникида яшардим. У эллигинчи йилларда камокда утирган собик товламачи, каллоб, киморлар афсунгари эди. Якинда бир ran эшитиб колдим: у "Аёл киморбоз" номи билан Осиёдан Европагача танилган, хозирги тилда айтганда, "суперпрофессионал картёжница" булган экан... Хуллас, умри.охирлашиб колаётганини сезгач, мени ёнига чакириб хунарини мерос колдиражагини айтди. Эртаю кеч менга карта уйинларини ургата бошлади. Мен театрни канчалик санъат деб тушунсам, укартани шунчалик санъат сифатида кабул киларди. У менга дунёдаги хеч кайси киморбоз билмайдиган "Кора карта ракси"ни ургатди. Бир неча ой ичида кулимдаги карталар "кора ракс"га тушадиган булди. Шу даражада берилиб кетдимки, ростдан хам карта менинг санъатимга айланди-колди. Кулимдаги карталарга тикилиб турган киши "туз"ларни кандай тераётганимни, "козир"ларни кимга атаётганимни билмасди, билолмасди...Кампир вафот этгач, бир неча йилдан сунг хузуримга бир чечен йигит келди. У мактабни битириб хеч каерда укиёлмабди. Армиядан кайтиб, киморга берилибди, анча пул ютказибди. "Сизни кимор афсунини билади деб эшитдим, менга ургатасиз, шундай кимор уйнайки, барча ракибларим ютказиб, пушаймон есинлар ва бу иллатдан воз кечсинлар", деди. Аввалига унамадим, аммо карасам, хеч булмайдиган куринади. Хаёлимда бирдан Ира билан номусимга тажовуз килган бадкирдор гавдаланди. "Сени танидим, Шомилсан,- дедим чечен йигитга, - уз укувчимга кингар йулни курсатаётган муаллим абадий карришларга колиб кетсаям, сенга мухим бир топширик бор. Пул бераман, Москвага учасан. Умримни дузахга айлантирган иккита аблах бор. Уларни топасан. Машъум суратлар каердалигини аниклайсан. Суратларни йукотасан, истасанг уша аблахларниям... Кейин сенга "Кора карта ракси"ни ургатиб, умримнинг охирини она шахрим - Москвада утказиш учун бу ерлардан абадий кетаман".1^ша куни Шомилга аянчли таржимаи холимни сузлаб бердим. Кушандаларимнинг манзилгохларини, исм-фамилиясини, куринишларини тасвирладим. "Кулимдан яхшилик хам, ёвузлик хам келади", - деган бу йигитга остонадаёк ишонган эдим... У ростакам важохат билан урнидан турди. "Иккаласининг хам калласи керакми?"- деди худди молни савдо килаётгандек. "Йук, - дедим ёлвориб, - ягона истагим - Москвада хотиржам яшаш. Мени шармандалик куткусидан халос этсанг, бас..Хикояси шу жойга етганда, Анна Сергеевна урнидан турди. Совиб колган чойдан хуплаб, соатга каради.- Хддемай тонг отади, - деди у. - Лобар жуда чарчадим. Сен хам мизриб ол. Эртага эрингнинг ёнига борасан, картанинг "к" харфини билмай, хотинини уйинга тикадиган уша ношуднинг ёнига...- Эримни алдашган, деган гумонда юрардим, энди билдимки, устаси фаранглар бор экан.- Йук, Лобар, адашдинг. Маловер тудасида "Кора карта ракси"га бас келадиган одам йук. Уларнинг куроли ракибни номардларча адцаш. Куртага белги куйиш, енг ичига яшириш, оркадан кузатиб, шеригига имо-ишора килиш. Шуни билки, мен уйинни факат Шомилга ургатганман. Шомил эса хеч кимга бу сирни очмаган. Эндиликда у картани ташлади.Анна Сергеевна "билдингми" дегандек сузсиз караб турди, сунгра урнига чузилди. Лобар чойшабни олди-ю, диванда тонг оттиришга карор килди.Чирок учирилгач, куп утмай Анна Сергеевнанинг пишиллаб ухлаётгани эшитилди.*
*
*Лобар кузини очганда куёш чикиб улгурганди. Ёмон туш курган каби дивандан гарангсиб турди. Анна Сергеевна таклиф этган нонуштани рад этиб, кучага кузатиб куйишни илтимос килди.- Ёш бошингга ошр савдолар тушди, - деди у Лобарни бекатга бошлаб келгач. - Т инч хдётингни узилган жойидан давом этгиришинг амри махол. Агар юкори маош эвазига узингга муносиб иш топмокчи булсанг, кел, эшигимиз сен учун очик. Бирок хеч кимга Шомил ва мен хдкимда, айникса, кечаги кора тарихни сузлаб юрма. Г арчи мухим сиримизни айтмаган булсам-да, биз хакимизда нималарнидир билишинг келажакда бошингга бало булиши мумкин. Азиз жонингни эхтиёт кил!Лобар автобусга утирди. Дала ховлилар ортда колиб, серкатнов Москва кучаларига кириб келгач, енгил тин олди. "Эсон-омон кутулдим", деб севинди, кузларидан тиркираб ёш чикиб кетди.Ижара уйига якинлашган сайин бугзига бир нима тикилиб бораверди. Утган кунлар мобайнида бошига тушган ажиб савдоларга мана шу эски уй, унда яшовчилар, эри, Акмал ака - барчаси айбдор эди. Лобарга колса, оламни бошига кутариб айюханнос солар, дунёда киморбоз зоти яшашига имкон берган жумлаи жахоннинг ёкасидан олар эди.Подъезд хамон уша-уша: кимдир ташлаб кетган пиво бутилкаси синигига кул хам теккизилмаган, сигарет колдиклари купайган.- Ахийри келибсан-да? - деди уй эгаси.Уни зинада учратаман деб уйламаган Лобар такка тухтади.- Эрим шу ердами? - суради юраги гуп-гуп
Уй сохибаси дуконга отланган, шекилли, рузгорбоп сумкасини махкам кисиб, маъносиз караб турарди. Тамшаниб олгач, деди:- Шу ерда... шу ерда... Роса устидан чикасан-да! Ленин биронта буюмим синмасин. Уйим жанжал уясига айланишини истамайман... Уришкок осиёликлар! Бу кетишда бир кун бошимга етишади!Лобар яна икки кават кутарилиб, ижара уй эшигига етди, каттик- каттик такиллатди. Эшикни очган Маъруф битта шимда турарди, яланроч кукраги тирналгани лоп этиб кузга ташланарди.Улар бир лахза тикилиб колишди.- Одам эмас экансиз, - деди Лобар бир кадам ташлаб.- Тухта, - кули билан йулни тусди Маъруф, - мен одам булмасам булмасдирман, лекин сен энди хотиним эмассан. Бир туда картабоздан колган олкиндисан... Жахлим чикмасидан жуна, туркингни куришга асабим дош беролмайди.Лобар худди шу гаплар айтилишидан курккан эди. Худди шу гапларга жавоб хозирлаб турганди. Бирок разаб утида узини йукотиб:- Нима?! Нималар деяпсиз?! - деб кичкирди. - Аслида, мен сизнинг туркингизни курмаслигим керак эди! Кайси виждон, кайси рурур билан мени киморга тикдингиз?! Эркакман деб кандай бош кутариб юрибсиз? Мен "эрим узини осган" деб жанозангизни туш курибман- а!.. Садкаи эркак кетинг!.. Хуп, майли... Хотинини бегоналарга бериб юборган деган иснодга бу ерда чидаган экансиз, у ёкда, Самаркандца кандай чидайсиз?!- У чир, фохиша, учир!..- Мени фохиша деяпсизми?! Фохшалик йулига сиз бошладингиз, эрим була туриб, фахди боткорига итардингиз! Лекин, худога минг катла шукрки, ёмонлардан асради. Биронтаси тегинолмади...- Сенга тегишмадими? - мазах килиб иршайди Маъруф. - Турт кеча-ю, турт кундуз Маловер афтингга тикилиб утирдими? Йукол, чупчагингни онангга айт. Менга эса сендака харомнинг кераги йук!- Бас! Бас деяпман!.. - Лобар укириб йиглаб юборди. - Шунча бало- казодан Оллохнинг узи асраб, сизга хотинингизни пок-халол етказганда, нималарни алжираяпсиз?! Пок эканлигимга касам ичайми? Гувохларни опкелайми? Нима килсам ишонасан, хув инсон?! Адо килдинг, тириклайин гурга тикдинг, ифлос!..- Чупчагингни катта холангга айт!- Катта холамга?.. Аммангизгами? Х,али мени киморга тикканингизни эшитсин, бошингизни юлиб, кулингизга беради.Совчи куйган вактингизда "Тогамнинг урлига беришаяпти, хола", - деб йиглаганимда, менга узлари кафил булгандилар. "Биламан. укамдаям, угли Маъруфдаям инсоф-диёнат йук, лекин фотихани кайтармаймиз, агар биронтаси озор берса, узим жаллод буламан", дегандилар. Курасиз, махаллада сизни дорга осишади.- Аммам хам, махаллам хам сени кутиб утирибди, - деди Маъруф ролибона овозда. - Уларга телефон килиб, бор гапни айтдим. Етакласа кетаверадиган сен бузукини кандай нафрат билан кутишаётганини билсанг эди...- Илойим, ер ютсин! - Лобар эрининг икки чаккасига хам шапалок туширди. - Хор бул, битта хотинга зор бул!Маъруф Лобарни туртиб юборди-да, огзидан тупук сачратиб:- Талоксан! Талок!.. - деб бакирди.Шу пайт Маъруфнинг хонасида кимнингдир кулидан стакан тушиб кетди ва аёл кишининг "вой" дегани эшитилди. Лобар эрининг кузларига саволомуз бокди. "Менинг тушагимга кайси манжалакини олиб келдинг, аблах?!" деган маъно жувоннинг разабнок нигохида зухурланди. Каддини тиклаб, эшик рупарасига келди-ю, хеч нарсага тушунолмагандек телбавор бош чайкади, кузларига ишонгиси келмади. Лобарнинг тушаги ёнида сочлари тузриган, ранги окарган, ички кийимда хайкалдай котиб Зухро турарди.- Сиз... Ахир... кутмагандим... - деди Лобар.- Мен хам, - дея Зухро бурчакдан халатини топиб, кийди. - Маъруфжон анча пул ютказган эди, нега сизни дарров куйворишди?- Йу... йу... Сиз... бу ерда?..Зухро сочини йириб олиб, Лобарга тик бокди, бирок хаяжонланаётгани чукур нафас олишидан сезилиб турарди.- Сизга кимор кандай офат эканини айтганман. Иккимизнинг хам бахтимизни борлашди бу номард эркаклар. Энди нима киламиз, хайронман.- Сизни бунака аёл деб уйламагандим. Чин дилдан мехнат килиб юргандингиз фаррош булиб, - деди Лобар. - Акмал ака сутенёр экан- да. Ё киморга ютказдими?Лобар Акмал аканинг хонаси эшигини очди, лекин душанбелик киморбоз куринмади.- Акмал ака ишга кетганидан хиёнат килибсиз-да? - Лобар эрига хам, Зухрога хам карамай гапирди.- У ишда эмас, касалхонада, - деди Зухро Маъруфнинг ётогиданчикиб. - Худо каргаган барда уласи килиб дуппослашиб, ахлат кутисига ташлаб кетишибди. Реанимацияда хдёт учун курашиб ётибди. Бечоранинг ахволи огир. Тиригиям, улигиям буйнимга тушаяпти. Даволаниш фалон пул, Душанбега олиб кетиш писдон. Менга хам осон тутманг, Лобар.- Бу, - дея Лобар боши ила эрига имо килди, - киморбозлардан сир тутган долларини сизга берган, сиз хам хотинсиз колган махлукнинг хонасига кучиб куя колгансиз-да...- Лобар, ярамни тирнайверманг. Мен шундок булишини хохлабманми? Колаверса, Маъруфжон энди сизнинг эрингиз