ЖИННИ ҚИЗ МОЗОРИ-2

Эрининг гапларидан Бибигул опанинг таъби тирриқлашди. У ўзича қарор қилиб, ўғлини фолбиннинг қўлига топширмоқчи эди. Хаёлида худди фолбиннинг айтганлари ҳақиқатдек кўринганди. Афсуски Нормат ака бу гапларга ишониш тугул охиригача эшитишни ҳам истамади. У айтганини қиладиган одам. Шу сабабли тонг отиши биланоқ хотини ва ўғлини олиб шаҳардаги руҳий касалликлар шифохонасига йўл олди.

Садир бутун оқшом Дилдоранинг ўйи билан бўлиб, бошқа нарсани унутиб қўйганди. Ҳозир ҳам йўлда кетаяпти-ю бутун фикри-зикри унда. У севгилисини унчалик чиройли хисобламасди. Лекин унинг учун ёруғ дунёда Дилдорадан-да чиройлироқ, гўзалроқ қиз йўқ эди. У маъшуқасига етишиш учун даволаниши кераклигини яхши тушунарди. Шу боис ота-онаси билан касалхонага боришга рози бўлди. Йўқса ўзини озгина идора қила оладиган одам бу ерга келармиди?

— Отаси, етти ўлчаб бир кес дейишган. Садирни бу ерга олиб келиб тўғри қиляпмизмикан? — деди Бибигул опа қабулхонада навбатда туришаркан.

— Биласанми хотин, — гап бошлади Нормат ака. — Шундай пайтлар бўларканки, бўри ўз ини атрофида ов қилмас экан. Қизиқ а?! У ваҳший йиртқич бўлишига қарамай, болалаганда иложи борича уйидан узоқроқдан емиш қидираркан. Сабаби бошқа бир йиртқич ҳайвонлар гўдакларимга зарар етказмасин деркан. Тушуняпсанми?

Эри Бибигул опага қаради. Унинг кўзларида қандайдир мунг бор эди. Нормат ака кўксида портлаб, бўғзига тиқилиб, кейин ўзини кўзлар орқали ташқарига ураётган қора шабнам томчиларини хотинига кўрсатмасликка тиришиб, тескари ўгирилиб олди. Бибигул опа барибир буни сезди. Эри бўлса кўрсаткич бармоғи билан юзидан сирғалиб тушаётган ёшларни оҳиста артди.

— Бунинг ҳаммасини ўғлимизни ўйлаб қиляпман. Бу аҳволини биров билмасин дейман. Эр киши. Анави фолбинга олиб борсанг, бир қишлоқ наридан туриб бутун атроф четга гап тарқалади-ку. Фалончининг боласи жинниякан деса қандай чидаймиз, — деди Нормат ака.

Кейин Садирга қараб:

— Мени кечир ўғлим, — деди зўрға тили айланиб отаси.

Навбат келганда Нормат ака ўғлини етаклаб дўхтирнинг олдига кириб кетди. Ичкарида беш чоғли врач келганларни кўрикдан ўтказарди. Роса бир соатга яқин текширувлар бўлгандан кейин шифокор Садирни ташқарига чиқариб, ота-онасини олиб қолди:

— Ўн йиллик ўсма, қирқ йиллик хина бўлсаларингизам соғ билан касални фарқлай олмай сизларми? — койиди врач уларни. — тавба, — дея қўшиб қўйди.

Бу гапдан эр-хотин ҳанг-у манг бўлиб қолди.

— Олиб кетаверинглар! — деди оқ либосли киши пиёладан чой ҳўпларкан.

— Қаерга? — шошганидан ҳаяжонини босолмай сўради Бибигул опа.

— Қаерга бўларди, уйга-да, — қўрслик билан жавоб берди врач. — Ўғлингиз соппа-соғ, —ҳукм чиқарди у. — Ким йўлланма берган бўлсаям адашибди. Хато қилган, хато.

Улар бутун йўл бўйи бир-бирларига оғиз очишмади. Фақат Жинниқиздан ўтишда Садирнинг касали қайталаб қолди. Машинада ғужанак бўлиб олиб, қора мушук ҳақида гапириб ота-онасини роса хуноб қилди.

Кечқурун аммаси келди. Оила дастурхон атрофида йиғилди, Бибигул опа қайнсинглисига касалхона воқеасини айтиб берди. Зеби аввал янгасига, сўнг акасига бир муддат тикилиб, ҳафсаласизгина деди:

— Икки тентак бир калтак бўлибсизларда.

Нормат ака хотинига "шу гапни бекор айтдинг-да” дегандек итхўмрайиш қилиб қаради. Сўнг синглиси чой қуйиб узатган пиёлани оларкан хотинига қараб:

— Ола товуқ дон сочар, ўз айбини ўзи очар, — деди вишиллаб.

Бибигул опанинг фикр-у хаёли фолбин айтган муддатнинг бир куни ўтганлигида эди. Шунинг учун эрининг гапига эътибор бермади.

Эртаси куни тушлик пайти қора мушукнинг ташрифини, Садирнинг касали хуруж қилганини айтмаса, тинчгина ўтди. Бибигул опа ўз ёғига ўзи қоврилиб, ич-этини ерди. Икки кунни дақиқа санаб ўтказди. Аммо фолбин ҳақида эрига оғиз жуфтлашга журъати етмади. Хаёлида яна бир марта эслатиб қўймоқчи бўлди-ю, барибир эрининг унамаслигини билибми ёки юраги дов бермадими ҳар тугул индамади.

Оқшом яримлаган. Бу тун фолбин айтган муҳлатнинг охиргиси эди. Садир шифтга термилганча Дилдора билан тўйларини хаёлида жонлантирарди. Бирдан эшик ёнида эски қадрдони пайдо бўлди. Кўзлари чўғдек қип-қизил, ранги тим қора, қулоқлари тикка, юнги ҳурпайган. Бу сафар у аввалгидек узоқдан кўриниб кетмади. Бу гал қора мушук Садир ётган хонанинг бўсағасигача келди, пойгакка ўтирди. Йигит ҳам бақир-чақир қилмади. Бир-бирларини сас-садосиз кузатишди. Нигоҳлари тўқнашган маҳал Садир кийина бошлади. Орадан хиёл ўтмай йигит тилсиз мавжудотга эргашиб дарвозадан чиқди. Икки ҳамроҳ туннинг қуюқ зулматида Жинниқизга элтувчи йўл бўйлаб илгариларди. Салдан кейин эса икки шарпа қоронғулик қарига сингиб, кўздан ғойиб бўлди.

6

Садир манзилни яхши биларди. Билса-да қабристонга келганида юраги шув этиб товонигача тушиб кетди. Бир фурсат мозорга кираверишдаги панжара қаршисида тўхтаб қолди. Вужудини ваҳима қамради. Мушук ҳам йигитнинг ёнида сал тек турди-ю, кейин "кетдик” дегандай миёвлади. Улар дўмпайган қабрлар оралаб мозорнинг орқа томонига юрди. Садир оқшом бўлишига қарамай бу ерни синчиклаб кўздан кечирарди, борган сари кўз олди қоронғилашиб борарди. Унинг танаси қўрқувдан дағ-дағ титрарди. Худди шу ҳолат гўё бутун қабристонда ҳам ҳукмронлик қиларди. Нотаниш меҳмоннинг ташрифи мозордаги жамики мавжудотни ўзига жалб этганди. Аҳён-аҳёнда бойўғлилар "у-у”лаб, потирлатиб қанот қоқишарди. Гоҳ қовжираган майсаларнинг шитирлаши одамни эс-хушини оларди. Лекин бу жойда қўрқув ҳиссини туяётган ягона жонли ва онгли мавжудот бу — Садир эди. У азои баданининг титраётганига қарамай, ўзини дадил ва бардам тутишга уринарди. Аввалига ичида пичирлаб калима қайтарди. Сўнг овозини пича баландлатди. Кейин баралла бақириб дуолар ўқиди. Шу билан ўзини чалғитиб, тетиклашгандай бўлди. Атрофга аланлади. Дарвоқе, унинг шериги қайерга кетди. Йигит ҳар томонга кўз ташлаб, мушукни топди. Жовинорнинг нигоҳлари биргина нуқтага тикилган, бу нуқта дўмпайиб турган қабрнинг тешиги эди. Негадир гўристоннинг бу томонида қабрлар кам эди. Фақат мушук ёнида турган қабргина одамнинг эътиборини жалб этарди. Катта ва ўрталикда эди у. Мушук қабрга янаям яқинроқ борди. Садирга алланимадир ишора қилди.

— Нима деяпсан? — деди Садир гарчи қичишмаса-да бошининг орқасини қашиб.

Мушук орқа қисми билан қабрдаги ҳалиги ковакка суқилди, аввал бошини сарак-сарак қилиб, кейин йигитга "Сен ҳам кел” дегандай маъноли қимирлатди.

— Киришимни истаяпсанми? — сўради йигит мушукка яқинлашиб.

Жонивор бош ирғади.

— Бекорларни айтибсан! — добдираб орқага хезланди йигит. — Бу ерга кириб, ўзимга ўлимни тилаб олайми. Аҳмоғинг йўқ.

Қора мушук ковак оғзида на ичкарига кирмас, на ташқарига чиқмасдан уни чақирарди. Йигит ўзини бошлаб келган жониворга тикилиб турди. Сўнг ноилож одамдай осмонга қараб уҳ тортди. Шу пайт ёнидан аллақандай шарпа лип этиб ўтгандай бўлди. Бироқ Садир буни ярим чала сезиб, англолмай қолди. Ковакка қаради. Энди қора мушукнинг ёнида яна учта жониворлар пайдо бўлди.

— Болаларингми? — сўради йигит юзида зўр бериб жилмайишга тиришаркан мушукдан. Аммо у ҳеч нарса демади. Ковакка кириб кетаркан баланд товушда, чўзиб миёвлади-ю ғойиб бўлди.

Садир жамики тирик инсонлар қатори ёлғиз ўзи, ярим оқшомда қабристоннинг ўртасида, даҳшат-у ваҳималар қуршовида ўзини ўнғайсиз сезарди. У бир жойда қилт этмасдан туриб мушукни кутди. Ундан дарак бўлавермади. Ниҳоят йигит ўзида куч топиб бир қарорга келди. Сўнг овоз чиқариб боягина ўқиган узундан-узун дуоларини такрорлади. Секингина одимлаб коваги бор қабрга яқинлашди. Назарида тешик жудаям майда кўринди. "Оёғим ҳам сиғмайди-ку” хаёлидан ўтказди у. Тешикдан эса аллақандай инграётган, илтижо қилаётганга ўхшаш овозлар қулоғига чалинди. У бундай даҳшатга қизиқа бошлади. Аммо боягина йўқолган қўрқув яна уни эгаллаб олди. Алҳол, қўрқувдан қизиқиши устун келди. Ўнг оёғини тешикка яқинлаштирди, мўъжиза юз бериб ковак каттара бошлади. Ва у сирпаниб, зим-зиё чуқурликка шўнғиб бораркан, марҳум бобосининг доим айтадиган гапини эслади: "Қирқ йил қирғин келса ҳам ажали етган ўлади”. Сўнг ўзича пичирлади:

— Худонинг ўзи қўлласин.

Хаёлида у анча чуқурликка тушиб кетганди. Атроф қоп-қоронғи. На бирон йўл бор на бирон товуш. Турган жойи худди квадратдек туюлди унга. Олдинга икки қадам ташлади. Оёқ остидан ғалати ғарч-ғурч товуш келди.

— Ер ости дунёсида қор бўлмасди-ку, — деди ўзича, худди авал ер ости оламиникўргандек.

Бир жойда қимир этмай турди. Оёқларидан нималардир ўрмалаб баданига чиқаётгандай бўлди. Шу маҳалда миясига яна бир ўй келди. Дилидагини тилига кўчириб, мушоҳада қила бошлади:

— Анави мушукни кўрганимда мазам қочиб қолаётганди. Лекин унга қўшилиб мозорга келдим. Бу ергача тушдим. Даҳшатлар исканжасидаман. Одамнинг энг ботирлари ҳам аллақачон тил тортмай ўлган бўларди. Мен ҳалиям тирикман. На эсим оғди, на бошқа нарса бўлди. Ўзинг қўлла Аллоҳим.

Хаёлга берилиб белигача ўрмалаб келган ҳашаротларни унутиб қўйган йигит бор кучи билан ўзини ҳимоя қила бошлади. Маҳлуқларни пастга урди. Қайси томонга югиришини билмай у ёқдан бу ёққа бетоқат юра бошлади. Боз устига нафаси қисар, ҳолсизланиб борарди.

— Ер остида ҳаво йўқ, — деди у шивирлаб. — Ўзимни ўлимга маҳкум қилдим.

Энди яшашдан умидини узганди, қаршисида қайта ҳаёт учқунлади.

Нур кўринди. Ёруғлик. Рўпарасида узун йўлак бор экан. Қачондан бери билмабди. Йўлакдан кимдир келаяпти. Афтидан аёл киши. У яқинлашган сари атрофи ёришиб боряти. Тупроқли деворлар, ўтли йўлаклар лаҳаднинг ўзгинаси эди. Айниқса оёғи остидаги минглаб ҳашаротлар, илон-у ўргумчак, чаён-у қирқ оёқлар...

Садирнинг ҳуши бошидан учиб кетди. Аллазамонлардан бери шуларнинг устида ҳамон тирик турганига ишонгиси келмади. Ҳар қанча ҳолдан тойганига қарамай, бор кучини тўплаб, ёруғ таратиб келаётган шарпа томонга ўзини уриб, жон жаҳди билан югирди. Югирди-ю уч одим ҳам ташламай ҳушидан кетиб, шилқ этиб йиқилди.

Йигит кўзини очди. Жудаям эски, ғарибона кулба. Деворлари тупроқ, фақат бир томонига кашта урилган, оёқ остида эни чамаси уч метрча келадиган эски шолча, девор ўйиб токча қилинган, токчада шамчироқ липиллаб ёниб турибди.

У ҳамма томонга қаради. Бурчакда унга терс бўлиб бир қиз ўтирибди. Йигит уни орқасидан бўлса-да таниди. Таниди-ю ҳеч нарса деёлмади. Тили орқа тортиб кетди. Кўзлари косасидан чиққудек олайди. Киприкларини юмди. Кўргани ёлғон, сароб бўлишига умид қилиб қайта очди. Йўқ. Бари ҳақиқат эди. Ҳақиқатдан асло кўз юмиб бўлмайди. Ва ниҳоят қиз ҳам ортига ўгирилиб, йигит ёнига келди. Садир овози титраб, кўкрагини базўр ердан кўтариб шивирлади:

— Д-дилдора!

7

Нормат ака билан Бибигул опанинг бўлари бўлди. Қарийб ўн кундан бери фарзандларидан дарак йўқ. Қўни-қўшниларга Садирни пойтахтда даволанаяпти, деди-ю орқа-варотдан пинҳона қидирмаган, суриштирмаган жойлари қолмади. Аммо Садир ер-у кўкда йўқ эди. Худди ҳавога сингиб кетгандек. Улар кунларни санаб, боласидан бирор хабар бўлиши кутиб, эртадан кечгача эшик пойлашади. Бу орада Нормат ака хотини билан неча марта жанжаллашиб олди. Гўёки Садирни Бибигул опа фолбинга топшириб, энди эридан ҳайиқиб бор гапни айтмаётганмиш.

Одатий кунларнинг бирида дарвоза оҳиста тақиллади. Сўрида мук тушганча эшикка термилиб ўтирган эр-хотин жойларида ирғиб тушишди. Нормат ака ўрнидан қўзғолиб дарвозани очди.

— Бибигул шу ерда турадими? — сўради жулдир кийинган лўлисифат хотин хонадон соҳибидан.

— Ҳа, — деди Нормат ака ҳайрон бўлиб.

— Уйдами? — яна савол берди хотин.

— Уйда, келинг, — эшикдан четлашиб хотинни киришга ундаб йўл берди у.

Аёл индамай ичкарига кирди. Уни кўриши билан Бибигул опа ўрнидан сапчиб турди. Саломлашиб, сўрига тизилишди. Нормат ака нотаниш меҳмоннинг ташрифининг боисини билишга ошиқарди. Зора ўғлимдан бирор хабар келтирган бўлса, дерди ичида. Бибигул опа эрининг ўйларини парчалаб, аёлни таништирди. Маълум бўлишича нотаниш меҳмон — фолбин эди.

— Мен, бекорга келганим йўқ, — деди фолбин гапни муддаодан бошлаб. — Ўғлингиз ҳафтадан бери йўқ а?

Унинг саволи эр-у хотинни ток ургандек сескантириб юборди. Иккови ҳам кўзлари косасидан чиққудек бўлиб фолбиннинг оғзига тикилишди. Айниқса Нормат ака хотинига еб қўйгудек тикилди.

— У меникида, — гапида давом этди аёл. — Даволаяпман. Жин-ажиналар, руҳлар уни шу аҳволга солган.

— Унга нима қилдинг? — зўрға ўзини босишга уриниб сўради Нормат ака.

— Ҳеч нарса, ўғлингизни қабристон этагидан топдим. Руҳлар мени ўша ёққа бошлади. Бунга анча бўлди. Ҳозир анча яхши. Чечам айтгандим ўттиз уч кун даволаниши керак деб. Кейин қолган амаллар қилинса, худо хоҳласа отдек бўлиб кетади.

Фолбин гапини тугатди. Нормат аканинг қолган саволларига жавоб бермади. Бибигул опа ўғлининг тириклигини, соғлигини билиб кўнгли хотиржам тортди.

— Хизмат ҳақидан хавотир олманг, ўғлим тузалса бўлди. Қанча десангиз рози қиламан, — деди Нормат ака фолбинни хурсанд қилиш мақсадида.

— Худони рози қилинг ака, мени эмас, — деди фолбин вазмин тортиб. Сўнг: — Бурунги замонда бир бой одам ўлими олдидан васият қилиб: "Ўлганимдан кейин гўримни тилла билан кўминглар” дебди. Халқ айтганини қилибди. Майитни лаҳадга қўйиб устидан тилла тангаларни ташлабди. Бироқ лаҳад тўлмасмиш. Оламон ҳайрон қолибди. Ахир, бунча тиллага ўнта қабр ҳам кўмилиши керак экан. Шунда кекса отахонлардан бири: жасаднинг кўзига тупроқ ташланглар. Унинг кўзи очга ўхшайди, зора кўзи тўйса дебди. Одамлар унинг айтганини қилиб, аввал майитнинг кўзига тупроқ ташлашибди. Сўнгра қабрга уч сиқим тилла ташлаган экан қабр тўлибди. Қиссадан ҳисса шуки, кўзи оч одам ҳеч қачон тўймайди. Ўлганида ҳам, тиригида ҳам. Менинг кўзим тўқ. Шунинг учун Аллоҳ берган умрга, ризқ-у насибага қаноат қиламан. Сиз эгамни рози қилинг, зора болангиз шифо топса.

Фолбин ўрнидан қўзғолиб, бўсағадан чиқар пайти Бибигул опага тайинлади:

— Роппа-роса ўттиз тўртинчи куни ўғлингиз уйга қайтади. Унгача мениям, униям безовта қилманглар!

Тамом