Tuzoq 2 (kamolov)

— Русларнинг ароғи ана шундай ўткир бўлади. Ҳечқиси йўқ, ҳали ўрганиб кетасан, — деди Семён Рустамнинг аҳволини кўриб. Шундан кейин улар иш тўғрисида бироз гаплашиб туришган бўлишди. Кўпроқ Семён гапирди. Рустам унинг гапларини маъқуллаб, бош қимирлатиб турди, маъқул келмаганларига эса ортиқ қулоқ солмади ҳам. Кейин гап мавзуси оила томонга бурилди-ю, Семён бирдан хотинидан нолий кетди.

— Ишонасанми? Анжела учун ҳамма нарсани муҳайё қилиб қўйганман. Ўзига бир эмас, иккита “Мерс” олиб берганман. Шуям кам! Қачон қарасанг, мингирлагани -мингирлаган . Мен аёлларни яхши кўрармишман. Ўзинг ўйла, қайси эркак аёл зотини ёмон кўради? Ҳаммаям ҳар-ҳар замонда шўхлик қилгиси келади-да, шунга энди дунёни бузиб ғавғо кўтариш керакми? Хуллас, у билан ажрашмоқчиман. Бошқа йўли йўқ ундан қутулишнинг, — деди Семён афсусланиб бошини чайқар экан.

— Яхши-ку, — деди унга эътироз билдириб Рустам, — аёл бўлганидан кейин эрини қизғанадида, эрим бойвачча деб тўғри келганга сени бериб кетаверсинми? Агар Анжела эркакларни хуш кўрганида, ўзинг нима қилган бўлардинг? Чидаб туролармидинг?

— Рустам, дўстим, биз эркаклармиз. қўлимиз узун. Ана, арабларнинг тўрттагача хоти ни бор. Бизда борйўғи биттагина. Шунга битта-яримта “дугона” орттирсак осмон узилиб тушибдими? — деди Семён ўзининг гапини маъқуллаб.

— Мен барибир сенинг гапингга қўшилмайман. Хотининг фариштадай аёл. Агар унинг жавобини берсанг, унга ўхшаганини бошқа тополмайсан.

— Гапингга қўшиламан. Лекин... Хуллас, чарчадим. Топганим, балки, Анжела бўлолмас, аммо аник, биламанки, миямни бунчалик эговламайди.

— Хотининг билан мен гаплашиб кўришимга рухсат берасанми? — деди Рустам суҳбатдошининг кўзига қараб туриб. Унинг бу гапи Семённинг айни кўнглидаги эди. Ахир бекорга шунча гапни Рустамга айтмади-ку. Шундай булса-да, у сир бой бермасликка

ҳаракат қилиб:

— Гаплашсанг-гаплашмасанг мен қатъий қарорга келиб қўйдим. Қароримни ўзгартириш ниятим йўқ, — деди.

— Сен қароринг ҳақида гапирма. Дунёда нималар ўзгариб кетмаяпти дейсан. Сенинг қароринг уларнинг олдида икки пул. Эртагаёқ Анжела билан гаплашаман.

— Майли, ўзинг биласан. Ке, қўй, шу гапларни, мен ўзимни жуда ноқулай сезаяпман. Худди аёллардай ғийбат қилаётганга ўхшаб қолдим. Қани, яна битта-битта отайлик. Рустамнинг бироз кайфи ошганлиги сабабли кейинги ичилган ароқнинг ўткирлиги сезилмади. Улар яна пича ўтирганларидан кейин ўринларидан туришди. Семён қанча ҳаракат қилмасин, Рустам унинг одамларини қўшимча тансоқчиликка олмади. У дўсти билан хайрлашганидан кейин қўл телефони жиринглаб қолди. Рустам: “Семён биронта гапни эсидан чиқариб қўйган, шекилли” , деган ўйда телефонини ёқиб қулоғига тутди.

— Рустамчик, — деган овоз келди ундан.

— Ким бу? — деди Рустам ўзига қўнғироқ қилган қизнинг дарровдан кимлигини билолмай. Хўжайиннинг бундай савол 'берганини эшитган тансоқчилар безовталаниб Рустамга қарашди. Рустам уларга “Ҳаммаси жойида”, дегандек қўлини кўтариб қўйди.

— Наҳотки мени дарров эсингиздан чиқариб қўйган бўлсангиз? — деди овоз эгаси.

— О-о, Анжела, — деди Рустам юзига табассум югуриб, — яқинда давлатингиз меникидан ҳам ўтиб кетар экан. Танимабман, ўлай агар.

— Сиз эркаклар доим шунақасиз. Дарров эсингиздан чиқариб қўясиз, — дея эркаланган овоз келди гўшакдан.

— Бир қошиқ қонимдан кечинг. Мен, албатта, айбимни ювишга ҳаракат қиламан. Айтинг, қилган айбимни нима билан ювсам булади?

— Мен билан кўришасиз!

— Унда мен тайёрман. Қачон ёнингизга қушдай учиб борай?

— Ҳозироқ, — дея шўх кулди Анжела.

— Ҳозир, — дея довдираб қолди Рустам. — Қурқиб кетдингизми?

— Йўқ, Семён билан кўришганимизга атиги...

— Агар унинг номини яна бир марта тилга олсангиз, мен сиз билан гаплашмай қўяман, — дея бирдан Рустамнинг гапини бўлди Анжела.

— Майли, мен розиман. Ҳозироқ бораверайми?

— Ҳазиллашдим. Яхшиси, эртага кўришайлик. Бамайлихотир ўтирамиз. Нима дедингиз?

— Жуда соз. Мен узим сиз билан эртага кўришишни мўлжаллаб тургандим. Эртага пешинда мен сиз айтган ерга бораман.

— Яхши, унда ўзим сизга қўнғироқ қиламан, —

деб Анжела гўшакни қуйди. “Ўзи нималар бўлаяпти? — дея ўйлади Рустам. — Анжела менинг телефон рақамимни қаердан олибди? Яна қўнғироқ қилган вақтини қаранг. Эри билан хайрлашиб улгурмасимдан... Нега энди олдинроқ қўнгироқ қилмади? Бу ерда бир сир борга ўхшайди ” . Рустам туни билан ухлаёлмай чикди. Энди уйқуга тетиши билан тушига қандайдир махлукдар кириб, унга ҳужум қилар, Рустам чап бериб қочмоққа тушса, яна олдидан чиқиб қолаверарди. Охири бўлмади. Ўрнидан турди-да, чироқни ёкди. Бориб юзини ювиб келди-да, каравотга ўтирган кўйи хаёл сурди. “Тушим нимадан далолат бераяпти? Илгари ҳечам бунақа туш кўрмасдим... Балки, Семён билан Анжеланинг ажрашишида хийла сир яширингандир?” Бироз ўтиб Рустам бу ўйларидан бутунлай воз кечди. Чунки москвалик дўстларининг оилавий келишмовчилигида ўзининг дахлдорлигини кўрмади. Сунг бироз чарчаш, кўзини толиқтириш мақсадида телевизорни ёкди. Ҳаммаси рус тилидаги кўрсатув, кинолар. У ҳеч вақо тушунмади. Шундай булса-да, экранга бақрайиб ўтираверди. Мақсади бирон нима англаш эмас, шунчаки кузини чарчатиш эди. Ниҳоят, тонгга яқин мақсадига эришди. Қотиб ухлаб қолди. Ва шу аснода кўрган тушини буткул унутди. Рустам эрталаб Семён билан учрашди. Ошнаси

уни эски кинотеатр биносига олиб борди. Рустам бу иморатни синчиклаб кузатар экан, икки юз минг доллар эвазига қойилмақом қилиб таъмирдан чиқаришни чамалади. Албатта, Америкада бундай бинони “одам” қилиш учун камида бир миллион кетади. Россияда эса арзон ишчи кучи эвазига бинойидек иншоот тикласа булади. У бажарилажак барча ишларни Семён билан келишиб олганидан сўнг яна меҳмонхонага келди. Бу сафар Семён тихирлик қилиб уни олиб қолишга уринмади. Рустамга ҳам Семёндан таклиф тушмагани маъқул келган бўлса-да, кўнглининг бир бурчагида гашлик пайдо қилди. Тушдан кейин Рустамга Анжела қўнғироқ қилди

ва ажабланарли томони, у ҳам “Горка” ресторанида учрашишса маъқулроқ бўлишини айтди. Рустам кўнди, унга бу томошанинг нима билан

якунланиши қизиқроқ эди. Рустам ресторанга борганида ёнига бир неча хизматчи қизлар нима ейишини сўраб келишса-да, буюртма бермади. Анжела етиб келишини кутди. Жувон келишилган муддатдан нақ ярим соатга кеч қолиб келди.

— Мени юз бора кечирасиз, — деди у ресторан ичида кўриниш бериши билан. — Ишларим шу даражада кўпки, санаб ўтишнинг ўзига нақ бир кун вақт кетади. Рустам уни ўрнидан туриб тавозе билан кутиб оларкан, қўлидан ўпиб қуйди. Ва жувоннинг кечикишидан асло хафа бўлмаганлигини айтди.

— О-о, Рустамчик, қани эди, ҳамма сиз каби олижаноб эркак бўлса, — деди Анжела Рустамни мактаб, — сизнинг хислатларингиз адоқсиз.

Таомномадан ҳар иккаласи ҳам ўзларига ёққанини

танлаб бўлишгандан сўнг:

— Рус ароғининг энг зўридан икки шиша олиб келинг, — деди Анжела хизматчи аёлга алоҳида таъкидлаб. Буни эшитган Рустамнинг капалаги учиб кетди:

— Рус ароғининг “шира”си ниҳоятда ўткирлигидан хабардор бўлдим. Агар ундан икковлашиб икки шиша ичадиган бўлсак, мени бу ердан кўтариб олиб кетасиз, — деди у.

— Хавотир олманг, — деди Анжела Рустамга эҳтиросли табассум табассум ҳадя этиб, — бизда қонун шундай, стол устига, албатта, бир жуфт ароқ қўйилади. Рустам бирдан Семён билан бирга ўтирганини эслади. Унда бир шиша ароқ қўйилган эди. Ҳеч қанақанги удум ёдга олинмаганди. Таажжубланган Рустам жувон ноқулай аҳволга тушиб қолмаслиги учун жилмайиб қўя қолди. — Биринчи қадаҳни, — деди Анжела стол усти турли нозу неъматлар ва егуликлар билан тўлгач, қадаҳларни тўлдирар экан, — танишганимиз учун ичамиз. Бизнинг уйимизга борганингизда ёзилиб ўтиролмадик. Мана бугун очилиб чақчақлашамиз. Рустам аввал аёлнинг қадаҳ бўшатишини кутди.

Ароқни ичаётганида Анжеланинг бирор туки ўзгармади. Рустам ҳам худди жувондай қилиб ичмоқчи бўлди. Лекин уддасидан чиқолмади. Кўзидан ёш чиқиб кетишига оз қолди. Қадаҳни стол устига қўйиши билан ортидан салқин ичимлик ҳўплади.

— Биласизми? — деди Анжела орадан бирор беш дақиқа ўтганидан кейин суҳбатлари озгина қизишгач, — мен сизнинг дўстингиздан хафаман. Албатта, юмшоқ қилиб айтганимда. Ваҳоланки... Яхшиси, айтмаганим маъқул. Хуллас, Семён билан ажрашаман!

— Нега? — деди Рустам ўзини гулликка солиб. — Балки Семён билан бирга худди шу жойда ўтирганларингизда мен ҳақимда у гапирган ва менинг устимдан мағзава ағдарган чиқар... Умуман, унинг гаплари мен учун сариқ чақага қиммат.

— Анжела, — деди Рустам унга табассум билан

боқиб, — у сиз ҳақингизда жуда кам гапирди. Худди сиз каби “Ажрашмасам бўлмайди” , деди, холос.

— Рустамчик, эркаклар ғийбатга нўноқ бўлишади, дейишади. Буларнинг бари — сафсата. Айнан эркаклар гийбатда аёлларни ортда қолдириб кетишаяпти. Албатта, бу гаплар сизга тааллукди эмас. Сизнинг олижаноблигингиз шундоққина кўзингиздан кўриниб турибди. Семён бўлса... Унинг дунёси мутлақо бошқа. У бир марта оғир касалликка чалиниб қолган эди. Кўпчилик уни ўлса керак, деб ўйлаганди, бироқ ҳали куни бор экан, яшаб кетди. Тузалгач, атрофида ҳеч ким қолмаганини кўриб, тахдикага тушиб қолди. Ўшанда биринчи марта мен ёрдамга келганман унга. Кўрнамак, билмади шу хизматларимни, муккасидан хотинбозликка урди ўзини. Кошки, қўлидан бирон нима келса. Мен унинг хотини бўла туриб, унинг бу борада қай даражада эканлигини биламан-ку. Ялаб-юлқашдан нарига ўтмайди. Ахир менинг ҳам она бўлгим, фарзанд кўргим келади, — шундай дея Анжела кулиб юборди, сўнг ўзини кулгидан базўр тўхтатиб: — қандай қилиб хотинбозликни эплайди, ҳайронман!.. — деб қўшимча қилди.

— Унда нега рашк қиляпсиз? — дея сўради ҳайрон бўлиб Рустам.

— Мени қадримни ерга ургани учун... Тўхтанг, шу ерда бу мавзуга нуқта қўйиб, яна битта-битта отайлик, — деди Анжела Рустамга қараб жилмаяркан. Рустам бу сафар ароқни қадаҳларга Анжела қуйишига йўл қўймади. Идишларни ўзи тўлатди. Навбатдаги қадахдан сўнг Анжеланинг кўзи сузилиб қолди. Шундай бўлса-да, у сўзидан адашмаётган эди.

— Русгамчик, сизга қанақа аёллар кўпроқ ёқади?

— дея сўради у. Рустам турли давраларда бўлган, қаерда нима деб

гапириш ҳадисини олганди.

— Албатта, сизга ўхшайдигани. Яъни, кўзи мовий,

сочи тим қора, оппоқ юзли, тор шим ва кўйлак киядигани, — дея жавоб қилди у. — Комплимент учун ташаккур, — деб Анжела

ўрнидан турди-да, столни айланиб ўтиб, ҳеч тортиниб ўтирмасдан Рустамнинг лабидан ўпди, — сиз айнан мени таърифладингиз. Сиз билан бир кечани жон деб ўтказган бўлардим.

Бу пайтда унинг эри — Семён уларни қўшни залда кузатиб ўтирарди. У хотининг қилиғини кўриб ғижинди. Ва асабийлашганидан олдидаги вискини бир кўтаришда ичиб юбориб, оғзини енги билан артди. Сўнг ароқ шишасига термилиб қолди. Пешонаси тиришиб, шишадаги ёрлиқни ўқиб ўзини овутмоқчи бўлди. Ўқиди-ю, бироқ миясига ҳеч нима кирмади. Шундан сўнг у алам билан шишани стол устига тўқ этказиб уриб ўрнидан турди-да, иккинчи эшик орқали ташқарига чиқиб кетди. Рустам ўпишиш шунчаки бўлмаганини, унга озгина эҳтирос ҳам аралашганини сезган ва бу аёлга нисбатан ўзида ҳам қизиқиш пайдо бўлганди. Асбоб ҳам туриб кетганди. Бироқ сир бой бермади. Қандай ўтирган бўлса, шу ҳолича ўтираверди.

— Зерикдим, — деди Анжела, — ҳамма нарсадан

бездим'. Узоқларга кетгим келаяпти. Кўзимни 'юммоқчиман, воз кечмоқчиман баридан.

— Баъзида одам шундай қилгиси келиб қолади.

Менимча, бу ўткинчи ҳою ҳавас, агар хоҳлаган нарсасини ўша пайтнинг ўзидаёқ бажармаса, кейин бу нарса ўз-ўзидан қолиб кетади.

— Йўқ, мен қолиб кетишини истамайман. Узоқ

Африка бўлсаям майли, Семёндан нарироқ юрсам бўлгани, — деди кўзига ёш олган Анжела. Рустам атрофига аланглади. Бегона кўзлар уларни

кузатмаётганига амин бўлгач, секин ўрнидан турдида, Анжеланинг ёнига бориб унинг қўлидан ушлаб урнидан тургазди.

— Биз бу ерга қайғуларни эсга олиш учун кел ганимиз йўқ, — деди унга жилмайиб қараб.

— Кетдик, яхшиси бирорта боққа бориб сайр қиламиз.

Таклиф Анжелага маъқул тушганидан, индамай Рустамга эргашди. Ташқарига чиққанларидан кейин эллик метрлар

чамаси нарида спортчиларга ўхшаб кийиниб олган бир йигит уларни кузатиб тургани Рустамнинг эътиборини тортди. Бироқ парво қилмади. Ўйладики: “Семён менинг тансоқчиларимга ишонмай, қўшимча одам йўллаган”, деб. Рустам ўтирган машина йўлга тушганидан кейин ҳалиги йигитнинг ҳам машинаси томон шошиб қолиши унинг гумонини яна бир марта тасдиқлади. Машина катга тезликда Пушкин боги томонга елиб кетди. Анжела Рустамнинг қўлини қучокдаб олган, ҳар замон кўзига эҳтиросли қараш қилиб қўяр эди. Улар талай муддат боғни айланишди. Рустам жувонга Америка ҳақида гапириб берди. Аммо қизлар ҳақида бирон огиз ҳам сўз айтмади. Анжелани эса Рустамнинг айнан қизлар билан муносабати кўпроқ қизиқтирарди.

— Шу ёшгача биронта аёл билан ҳам юрмаганмисиз? — дея сўради охири унинг ўзи чидолмасдан гап мавзусини шу томонга буриб.

— Афсуски, бу масалада мен жудаям ночорман.

Ишларим шунчалик кўпки, қизлар билан юриш у ёқда турсин, ҳатто бу ҳакда ўйлашгаям фурсатим етмаган. Мана, биринчи бор айланиб юрибман. Шундаям азбаройи ўртоғимнинг хотини бўлганингиз учун...

— Рустам, мени хафа бўлмасин десангиз, кимнинг

хотини эканлигимни эслатманг, илтимос, — деди Анжела Рустамнинг қўлини қўйиб юбориб.

— Мен сизнинг дилингизни оғритиб қўймоқчи

эмасдим. Қасрда туғилганим, кимнинг фарзанди эканлигимни билмасам-да, ўзимни мусулмон ҳисоблайман. Мусулмонларда оила жуда муқаддас ҳисобланади. Шунинг учун сизнинг оилангизни ўзимга яқин олиб, унинг бузилмаслигига ҳаракат қилаётган эдим. Семён ҳам, сиз ҳам бирга яшамасликка қарор қилган экансизлар, қўлимдан ҳеч нарса келмайди. Менинг эса иккаловингиз билан ҳам дўстлигим абадий бўлади, — деди Рустам Анжелага жиддий қараб.

— Раҳмат, Рустамчик, мен сиздан айнан шуни кутган эдим. Яна бир марта такрорлайман , сиз ҳақиқий олижаноб эркаксиз, тўғрироғи, йигитсиз. Эркак бўлишингизга, аҳвол шу тариқа кетаверса, кўп борга ўхшайди. Анжеланинг сўнгги гапидан кейин ҳар иккиси ҳам

қаҳ-қаҳ отиб кулиб юборди.

— Қарангки, сўзни ҳам шунчалик усталик билан айтасизки, осонлик билан ўзингизга тегишли бўлган гапдан чиқиб кетасиз, — деди Анжела кулгидан тўхтагандан кейин.

— Нимани назарда тутаяпсиз? — деди Рустам.

— Аёллар билан боғлиқ гап-да, чала қолдириб бошқа томонга ўтиб кетдингиз-ку.

— Мен аввал ўзимнинг қайси миллатга тааллуқли эканлигимни аниқлайман, шундан кейин ўша миллат вакиласига уйланаман.

— Мабодо миллатингиз лўли бўлиб чиқса-чи? —

дея сўради Анжела. Бу гап кутилмаганда унинг оғзидан чиқиб кетди. Гапириб бўлгандан кейин шундай савол бергани учун ўзини-ўзи ичида койиди.

— Шундай бўлган тақдирдаям, — деди Рустам

бироз сўлиш олиб. Ва Анжелага қўлини узатди. Хайрлашиш учун узатилган қўл ҳавода бироз муаллақ қолди. Анжела Рустамдан буни кутмаган эди. Шу боиски довдиради. Кейин ноилож қўлини Рустамнинг кафтига қўйди. Рустам жентельменларга хос ҳаракат билан унинг қўлини ўпди-да:

— Мени маъзур тутасиз, зарур ишларим бор эди,

ҳали сиз билан кўп кўришамиз, гаплашамиз, — деб тез-тез қадаштар ташлаб жувондан узоклашди. Анжела унинг орқасидан қараб қоларкан: “ Бир куни, албатта, мен билан битим тузасан, бойвачча” , — дея хаёлидан утказди. Рустам машинага ўтиргач, ҳайдовчига одамлар кўпроқ жойга олиб боришини айтди. Ҳайдовчи бироз ўйланиб тургач: — Хўжайин, мен Москвани яхши билмайман, балки биронта одамдан сўрармиз, — деди ойна орқали орқа ўриндиқаа ўтирган Рустамга.

— Унда ҳайдайвер, ўзим қаерда тўхташ кераклигини айтаман, — деди Рустам. Қоп-қора, сўнгги русумдаги “ Мерседес” жойидан

енгилгина қўзғалди-да, дарров тезлашди. Рустам машина деразасидан кўчани томоша қилиб борар экан, битта жойдан катта-катта сумка кўтариб чиқаётган одамларни кўриб қолди ва ҳайдовчига шу ерда тўхташни буюрди. Машинадан тушиб, ўша одамлар чиқиб келаётган жойга кирди. Рустам бу ер бозор эканлигини дарров англади. Ва расталар оралиғидан аста-секин юра бошлади. Сотувчилар ўзларининг молларини рус тилида мақташарди. Уларнинг гапини тушунмаган Рустам жилмайиб қўярди. У раста охирига етай деганда, бирдан гул бозори бошланиб қолди. Гуллар Рустамнинг жону дили эди, шу боисдан ҳам уйининг атрофига дунёнинг турли бурчакларидан келтирилган гуллардан эккан, алоҳида коллекция қилган эди .Қизиқиши уни гулларни синчиклаб кузатишга мажбур этди. У сариқ-қизил аралаш очилган лолани қўлига олиб меҳр билан кузатаётганда унинг қулогига корачада н келган икки сотувчининг ўзаро гаплашаётганлари чалинди. Уларнинг гаплари Рустамга ниҳоятда таниш эди. У гул ни унутиб, сотувчиларга термилиб қолди.

— Сизлар русмисизлар? — деб сўради Рустам инглизчалаб. Йигитлар инглиз тилини билишмас экан. Рустамнинг гапига тушунмасдан русчалаб бир нарсалар дейишди. Энди уларнинг гапини Рустам тушунмади. Ва атрофига аланглади. Мақсади, биронта инглиз тилидан бохабар одам ни топиш эди. Хўжайиннинг безовталаниб қолганини курган икки тансоқчи югуриб келди. Рустам уларга инглизчани биладиган одам топиб келишларини буюрди. Тансоқчилардан бири тезда ортига бурилиб юриб кетди. Иккинчиси эса Рустамнинг ёнида қолди. Сотувчилар жуда башанг кийинган чет элликнинг

қилиғидан ажабланиб, унга ҳайрон бўлиб қараб туришарди.

— Очил, — деди сотучилардан бири шеригига, —

менимча, бу жа катта бойваччага ўхшайди. Кўп гул оладиган чўти бор-ов. — Менимча, бунинг Москвада қариндош-париндоши ўлган. Шунга чамбарак ясатиш нияти бўлса керак, — деди шериги Рустамдан кўзини узмай. — Гулларнинг нархини беш-олти баравар куп айтамиз, шу баҳонада кеча анави “ойимча”ларга кетган харажат чиқиб кетади, — деди дастлаб гап бошлагани.

— Шунақаларнинг тез-тез қариндош-уруғи ўлиб

турса бизга яхши бўларди, — деди Очил исмли йигит. Рустам дилига яқиндай гапларни эшитаётганидан

хурсанд бўлар, гулларни кўриш баҳонасида қулоғини динг қилиб, сотувчиларнинг сўзларини кўпроқ эшитишга ошиқарди.

— Рус тилини билмаганиям яхши бўлди, бозорнинг нархини билмайди. Баҳонада бизлар “соққа” қилиб қоламиз, — деди сотувчиларнинг новчароғи. Бу пайтда тансоқчи бир одамни етаклаб келиб

қолди. Рустам у одам билан қўл бериб сўрашди-да, озгина ёрдами керак бўлиб қолганлигини айтди. Тансоқчи билан бирга келган кўзойнакли одам:

— Жоним билан ёрдам бераман, — деди. — Унда сиздан илтимос, манави, — деди Рустам.

Давоми тез орада