Marsga Xujum Rey Bredberi romani (20-bet)

кўринмас роботлар пастга тикилиб турар ва форсунка оғизларидан яшил дорилар уфурарди.

Олов бирдан туртиниб кетди; ҳатто фил ҳам ўлган илонни кўрганда шошиб қолади-ку. Ҳозир бўлса полдан йигирмата илон ўрмалаб келарди, яшил кўпикли совуқ, тоза заҳри билан оловни ўлдирмоқда эди.

Аммо олов ҳам анойи эмасди, у алангали тилларини девор ташқарисидан юқорига, чордоққа юборди — у ерда насослар бор эди. Гумбур-р-р! Насослари бошқариб турадиган электр мия биринчи найзасини тўсинларга санчди.

Сўнг олов орқага қайтди ва кийимлар осиғлиқ барча ҳужраларни айланиб чиқа бошлади.

Дуб суяклари қисирлаб, уй титраб кетди, унинг яланғочланиб қолган скелети иссиқдан букилди, унинг томирлари — симлар тармоғи шалвираб осилиб қолди, гўё қизил томирлари ва капиллярлари жазирама ҳавода тез-тез уриши учун қандайдир жарроҳ унинг терисини шилиб олаётгандай. Қоровул! Коровул! Ёнғин! Қочинглар, жонларингни сақлаб қолинглар! Олов кўзгуларни қишдаги мўрт муздек майда-майда қилиб ушатарди. Овозлар эса нола қиларди: “Ёнғин, ёнғин, қочинглар, жонларингни сақлаб қолинглар!” Гўё овлоқ ўрмонга олиб бориб ташланган ва ўлаётган ўн икки бола бири паст, бири баланд овозда мунгли болалар қўшиғини айтаётгандек. Бироқ симларнинг қобиқлари қовурилган каштанлар мисол бирин-кетин тинмоқда эди. Иккита, учта, тўртта, бешта овоз гум бўлди.

Болалар хонасида олов жунглини қамраб олди. Зангори арслонлар ўкирар, қирмизи жирафалар сакрар эдилар. Қоплонлар дам сайин рангларини ўзгартириб, у ёқдан-бу ёққа ўзларини отар эдилар; оловдан жон сақлаш ниятида ўн миллион ҳайвон узоқдаги қайноқ дарё томон чопиб бормоқда эди...

Яна ўн овоз ўлди. Сўнгги лаҳзада олов сели гумбури орасидан бошқа, маъносини йўқотган овозларни фарқлаш мумкин бўларди, ҳали вақт бор эди, мусиқа янграрди, майсазор бўйлаб телебошқарувли машина ўроқ кезинарди, телбаланган соябон гоҳ очилиб, гоҳ ёпилиб ётган, ташқари эшик остонасидан орқага ва олдинга сакрагани-сакраган эди, — остонадан бирваракайига мингта буюм ўтарди, худди юзлаб соат бирданига занг урган соатсозлик устахонасими дейсиз: қандайдир ягоналикка пайвандланган телба тўс-тўполон ҳукмрон эди бунда; қўшиқлар, қийқириқлар ва сўнгги ахлатчи сичқонлар тозалаш, бу даҳшатли, исқирт кулни йўқотиш учун инларидан сакраб-сакраб чиқиб кела бошладилар! Бир овоз эса содир бўлаётган воқеалардан азбаройи нафратлан¬ганидан тутаб ётган хонада шеър ўқий кетди, то барча плёнкалар ёниб битмагунча, барча симлар эриб кетмагунча, барча кесмалар тўкилиб тушмагунча шеър ўқишдан тўхтамади.

Ниҳоят, олов уйни портлатиб юборди ва у ҳар томонга дуд ва учқун сочганча ерга юз тубан ағдарилиб тушди.

Чала ёнган ва ёнаётган тўсинлар тўкилиб тушгунига қадар бир сония қолганда ошхонада печка ақл бовар қилмас тезликда нонушталар тайёрларди: ўнта тухум, олтита батон, икки юз бўлак чўчқа ёғи — шулар барини олов битта қўймай ямлар, ҳансираётган печкани яна ва яна жазавага тушиб овқат пиширишга мажбур қиларди.

Гумбур. Чордоқ ошхона ва меҳмонхона бўлмасига қулаб тушди, меҳмонхона бўлмаси биринчи қаватга, биринчи қават тагхонасига ястланди-қўйди. Музлаткичлар, оромкурсилар, фильмли ўрамалар, каравотлар, электр асбоблари — ҳаммаси букилиб-эгилиб пастга қулаб тушди.

Дуд ва сукунат. Тутун буруқсиб кўтариларди.

Шарқдан аста тонг отиб келарди. Харобалар орасида биттаю битта девор бутун сақланиб қолганди. Шу девор ичидан сўнгги танҳо овоз гапирар эди, қуёш тутаб ётган синиқ ва бўлакларни аллақачон ёритганига қарамай у ҳамон такрорлар эди;

— Бугун 2026 йил 5 август, бугун 2026 йил 5 август, бугун...

Октябр 2026

МАРСДАГИ ТАЪТИЛ

Нимагадир бу фикрни онам айтди — бутун оила балиқ овига бормаймизми? Сирасини айтганда, бу сўзлар ойимники эмасди, Тимоти буни жуда яхши биларди. Бу гаплар дадамники эди, аммо нимагадир уларни дадам эмас, унинг ўрнига ойим айтди.

Шақирлаган марс шағали устида оғирлигини у оёғидан бу оёғига солиб турган дадам рози бўлди. Ҳаммамиз қийқириб юбордик, кўз очиб-юмгунча лагер йиғиштирилди, ҳамма нарса капсула ва контейнерларга жойланди, ойим сафар комбинезонини ва курткасини кийди, унинг бир кўзи марс осмонида эди, титроқ қўллари билан трубкани тўлдирди ва учала бола шодон қийқирганча моторли қайиқ томон отилдик — учала ўғилдан фақат Тимотигина тинмай дадам билан ойимга қарар эди.

Ойим тугмачани босди. Осмонга гувиллаган товуш ўрлади. Тумшуқ томондаги сув орқага отилди, қайиқ эса дўстона “ура!” қичқириқлари остида олға интилди.

Тимоти қайиқ тумшуғида отам билан бирга ўтириб олган, ингичка бармоқлари отамнинг сертук қўли устида. Қазиб ташланган майдонча канал муюлиши ортида кўздан йўқолди, улар Ердан қилган узоқ парвозларидан сўнг ўзларининг мўъжазгина оилавий ракеталарида шу ерга келиб қўнган эдилар. Учиш арафасидаги тунни, шошилинч ва тўс-тўполонни, отаси қандайдир йўл билан топиб келган ракетани, дам олгани Марсга учишлари ҳақидаги суҳбатларини эслади у. Таътил учун хийла олислик қиларди-ю, бироқ Тимоти чурқ этмади, чунки у ерда укачалари ҳам бор эди-да. Улар Марсга омон-эсон етиб келишди ва ўша жойдан улар бугун балиқ овига йўл олишди.

Қайиқ каналда учиб борарди... Бугун дадамнинг кўзлари бежороқ эди. Нима бўлганига Тимотининг ҳеч ақли етмасди. Унинг кўзлари чарақларди ва уларда қандайдир енгиллик борга ўхшармиди-ей. Бундан эса чуқур ажинлар хўмрайиб ва ғамга ботиб эмас, аксинча, кулиб турар эди.

Каналда янги муюлиш — қотиб турган ракета ҳам кўздан йўқолди.

— Узоққа борамизми?

Роберт қўли билан сувни шалоплатди — гўё бинафшаранг сатҳда жажжи краб сакрагандай.

Отам хўрсинди:

— Миллион йил муқаддамга.

— Ана, холос! — ҳайрон бўлди Роберт.

— Қаранглар, болалар! — Ойим узун эгилувчан қўлини кўтарди. — Ўлик шаҳар.

Улар сеҳрлангандек ўлик шаҳарга тикилишди, шаҳар эса уларнинг ўзларигина учун тегишли қирғоқда ҳаётсиз ястланиб ётар, Марс эса метеорологлар санъати билан ҳадя этилган жазирама сокин ёз қўйнида мудрар эди.

Дадамнинг юзида шаҳарнинг ўликлигидан суюнгандек хушнудлик ифодаси ўйнарди.

Шаҳар: қумлоқ тоғ ёнбағрида ухлаб ётган қизил қояларнинг бетартиб уюми, бир неча йиқитилган устун, ташландиқ зиёратгоҳ, ундан нарида — яна қум, яна қум, милма-мил давом этиб кетаверади... Канал атрофида оқ чўл, унинг устида мовий чўл.

Тўсатдан қирғоқ томондан қуш учиб чиқди. Худди биров отган тошдай мовий ҳовуз устидан ошиб ўтди-да, сувга тушиб, кўздан ғойиб бўлди.

Ваҳимадан ҳатто дадамнинг юзи ўзгариб кетди.

— Менга бу ракетага ўхшаб кетди.

Тимоти Ерни, урушни, вайрон бўлган шаҳарни, бир-бирини ўлдирган одамларни (ўзи ҳисоб қилганча) кўришга ҳаракат қилиб, осмон қаърига тикилди. Аммо ҳеч нарса кўрмади. Уруш шу қадар олисда ва мавҳум эдики, гўё улкан ва ҳувиллаган жоме қуббаси остида ҳаёт-мамот жанги қилаётган икки пашшага ўхшарди. Бемаънилиги эса бундан-да бешбаттар эди.

— Уильям Томас пешонасидан терни сидирди ва қўлида ўғлининг ўргимчак панжасидек енгил бармоғини ҳис қилиб сесканиб тушди.

У ўғлига қараб жилмайди:

— Хўш, анави қандай экан, Томми?

— Зўр, дада.

Тимоти ёнида турган улкан, катта ёшдаги бу ускунада нималар содир бўлаётганини яхши тушунолмади. Офтоб урганидан пўст ташлаб юборган катта қирғий бурунли, тош зўлдирни эсга солувчи кўм-кўк кўзли (бу зўлдирларни у Ердалигида эрмак учун ўйнар эди), кенг брижа ичига яширинган қудратли устунсимон оёқли бу одамда нималар бўлаётганидан у бехабар.

— Нимага бунча тикилиб қараб қолдингиз, дада?

— Мен ер мантиғини, соғлом фикрни, оқилона ҳукмронликни, тинчлик ва масъулиятни қидираётган эдим.

— Хўш, топдингизми?

— Йўқ. Топмадим. Улар энди Ерда йўқ. Бундан кейин ҳам ҳеч қачон бўлмайди. Биз ўз-ўзимизни алдаб келган эканмиз, чамамда, аслида биз ўзи йўқ нарсани қидирар эканмиз.

— Нега бундай дейсиз?

— Қара, қара, ҳов ана балиқ, — кўрсатди отам.

Учала бола қийқириб юборди ва қайиқ бир ёнга қийшайди, улар балиқни кўришга ошиқиб, ингичка бўйинларини чўзганча пастга энгашишди. Вой-бўй, ановини қаранглар! Кумушранг ҳалқа балиқ ёнгиналаридан билтанглаган ва бир лаҳза ичига егулик хўрак тушиб қолган қорачиқдай қисилган ҳолда сузиб ўтиб кетди.

— Худди урушнинг ўзи-я, — ғудраниб деди отам. — Уруш сузаяпти, хўракни кўраяпти, қисиляпти. Қарабсанки, Ердан ном-нишон йўқ.

— Уильям, — деди онам.

— Кечир.

Улар жим бўлиб қолишди, қаршида эса каналнинг муздай зилол суви шиддат билан оқарди. Чор-атрофда тиқ этган товуш йўқ, фақат моторнинг гувиллаши, сувнинг шалоплаши, қуёшдан буғланган ҳаво оқимигина бор, холос.

— Қизиқ, марсликларни қачон кўрамиз? — сўради Майкл.

— Тез орада, — уни ишонтириб деди ота. — Балки, кечқурун кўрармиз.

— Марсликлар битта қолмай қирилиб кетган-ку, — деди ойим.

— Йўқ, қирилиб кетишмаган, — анчадан кейин жавоб берди дадам. — Мен сизларга марсликларни кўрсатаман, бу аниқ.

Тимоти лунжини осилтирди, бироқ ҳеч нима демади. Ҳаммаси қандайдир ғалати эди. Таътил ҳам, балиқ ови ҳам, катталарнинг бир-бирига қараб олиш¬лари ҳам.

Унинг укалари эса марсликларни томоша қилмоқчи бўлиб каналнинг икки метрли тош деворига кафтлари тагидан кўз узмай тикилиб туришарди.

— Улар қанақа ўзи? — суриштирарди Майкл.

— Кўрганингда биласан. — Отаси гўё киноя қилди ва Тимоти унинг яноқлари учаётганини пайқади.

Онаси ғоятда нозик ва мўрт эди, заррин сочларини бошига фиръавнлар бош кийими — тиарадай ташлаб олган, кўзлари эса каналнинг соядаги чуқур муздек суви рангига ўхшаб, ёқут холчалари бўлган қарийб қирмизи тусда. Унинг кўзларида балиқдай гоҳ ёрқин, гоҳ хира, бирлари тез, яшиндай, бирлари секин, имиллаб сузаётганини кўриш мумкин эди, гоҳида эса — дейлик, аёл осмонга, Ер бўлмаган жойга қараганида, кўзларида ҳеч нима бўлмасди, фақат ранг бўларди, холос... Она қайиқ тумшуғида ўтирарди, бир қўлини бортга, иккинчисини шимининг дазмолланган жойига қўйиб олган, офтобда куйган юмшоқ бўйин чизиғи оқ гулга ўхшаган ёқа очилган жойга бориб узилар эди.

Она ҳаммавақт олдинга қарарди, ниманидир илғамоқчи бўларди, аммо илғаёлмай эри томонга ўгириларди; эрининг кўзларида у олдиндаги нарсанинг аксини кўрди, эри эса бу аксга ўзидан нимадир бир нарсани, қатъий аҳди қарорини қўшди ва унинг юзидаги кескинлик камайди, аёл яна олдинга ўгирилиб олди, бу сафар нимани излаш кераклигини билиб, хотиржам тикила бошлади.

Тимоти ҳам тикилар эди. Бироқ у кенг текис водийнинг ўртасидаги бинафшаранг каналнинг ўқдай тик чизиғини кўриб турарди, водий сув ювган пастқам тепаликлар билан қуршалган эди. Чизиқ осмон чеккасидан нарига чиқиб кетарди ва канал тобора нарига, яна ҳам нарига, худди бир силкисанг қуруқ бош чаноғидаги қўнғизчалар каби жангирлаб тўкилиб тушгудек шаҳарлардан ҳам нарига чўзилиб кетганди. Иссиқ кун ва салқин тунларда ёз тушларини кўраётган юзта, икки юзта шаҳар...

Мана шу сайрни деб, мана шу балиқ овини деб улар миллионлаб мил узоқликдан учиб келдилар. Ракетада эса қурол бор эди. Таътилга кетдик эмиш! Мана, бу озиқ-овқатлар нечун — кам деганда роса бир йилга етади — уларни ракетанинг шундоқ ёнгинасига ғамлаб қўйишибди-ку, таътил эмиш! Аммо бу таътил ортида қувончли табассум эмас, балки қандайдир шафқатсиз, қаттиқ, ҳатто қўрқинчли бир нарса яширинган. Тимоти ҳеч бу ёнғоқни чақолмади-чақолмади-да, укаларининг эса бу билан ишлари йўқ — ўн ёки саккиз ёшдаги болакайларнинг хаёлида нималар бўларди дейсиз?

— Э, қани марсликлар? Одамни жинни қилишади! — Роберт ияги учини кафтига қўйганча каналга тикилди.

Дадамнинг қўлида эскича ясалган бир атом радиоси бор эди: унинг бошини, қулоғи ёнини боссанг бўлди, радио бирон нарсани куйлаганча ёки гапирганча айлана бошлайди. Дадам айни пайтда радиони тинглаб турарди ва унинг чеҳраси мана шу ўлган марс шаҳарларидан бирига ўхшаб кетарди — тунд, эзилган, ҳаётдан асар йўқ.

Сўнг у радиони онага узатди. Онанинг лаблари очилди.

— Нима ... — Тимоти савол бермоқчи бўлди-ю, гапини тугатолмади.

Чунки шу лаҳзада бирининг кетидан иккинчиси бўлиб иккита улкан портлаш уларни силкиб ташлади ва ҳанг-манг қилиб қўйди, кетидан яна кучсизроқ бир нечта портлаш содир бўлди.

Ота бошини орқага ташлади-да, тезликни оширди. Қайиқ сувни қаттиқ шалоплатган ва сакраган кўйи олға учиб кетди. Роберт дарҳол ўзини ўнглаб олди, Майкл эса қўрққанидан юраги ёрилгудек бўлиб чийиллади ва нақ бурни тагидан учиб ўтаётган оқимга қараганча онасининг оёқларига ёпишди.

Тезликни ошириб, ота қайиқни шиддат билан бурди ва улар энсиз қўшимча каналга, краблар ҳиди анқиб турган эски яримвайрона тошқирғоққа сузиб келишди. Қайиқ тумшуғини тош қирғоққа шунақанги қаттиқ келиб урдики, ҳамма олдинга мункиб кетди, аммо ҳеч ким лат емади, ота эса уларнинг келиб яширинган жойини билдириб қўйиши мумкин бўлган қайиқнинг сувдаги изи қолмадимикан деб каналдан кўзини узмасди. Канал сатҳидан узун тўлқинчалар ёйилиб кетди; тошқирғоқдан бўса олиб, улар орқага қайтишди, қайтишда орқадан югуриб келаётганларни тутиб олишди-да, қуёшнинг жимжимадор нурлари остида бари аралаш-қуралаш бўлиб кетди, сўнг мавжлар ғойиб бўлди.

Дада қулоқ тутди. Улар барчаси қулоқ тутишди.

Отанинг нафаси бостирма тагида бўғиқ акс садо берарди, гўё муздек, нам тош қирғоққа биров мушт тушираётгандек. Энди нима бўларкин дея ойи мушукдай кўзларини дадага тиккан.

Ота чуқур, енгил хўрсиниб қўйди-да, ўзининг устидан қаҳ-қаҳ уриб кулди.

— Ахир бу бизнинг ракетамиз-ку! Нимагадир ваҳмачи бўлиб қолибман. Ҳа-да, бу ракета.

— Бу нима эди ўзи , дадажон, — сўради Майкл, — нима эди ўзи бу?

— Ракетамизни портлатиб юборибмиз, бор-йўқ гап шу . — Тимоти ишчан руҳда гапиришга уринди. — Ракеталар қандай портлашини ҳеч эшитмаганмисан? Бизникини ҳам портлатишди...

— Нега биз ракетамизни портлатамиз? — Тиниб-тинчимасди Майкл. — Нимага, дадажон?

— Ўйинда шунақа бўлади, каллаварам! — жавоб берди Тимоти.

— Ўйинда?! — Майкл билан Роберт бу сўзни жонларидан яхши кўришарди.

— У портлаши учун дадам атайлаб шундай қилганлар, қаерга келиб қўнганимизни ва қаёққа гумдон бўлганимизни ҳеч ким билмаслиги учун! Борди-ю, биров бизни топиб олмоқчи бўлса, билдингми?

— Вой-бўй, сир-ку!

— Ўз ракетамиздан қўрқиб юрибмиз, — иқрор бўлди ота онага. — Асаблар! Бу ерда бошқа ракеталар пайдо бўлиб қолиши мумкинлигини ўйлаш ҳам кулгили. Яна битта ракета учиб келиши ҳеч гап эмас: агар Эдвардс хотини билан етиб келолса.

— У яна митти приёмникни қулоғига тутди. Икки дақиқадан кейин унинг қўллари латтадай осилиб тушди.

— Бўлди, тамом, — деди онага. — Атом нуридаги станция ҳозиргина ишини тугаллади. Ернинг бошқа станциялари аллақачондан бери миқ этмайди. Сўнгги йилларда улар бор-йўғи икки-учтагина эди. Энди эфирда ўлик сукунат. Бу узоққа чўзилиши аниқ.

— Қанчага? — сўради Роберт.

— Эҳтимол... сизнинг чевараларингиз радио тинглашса керак, — жавоб берди ота. У бошини қуйи солиб ўтирар ва болалар унинг ичидан нималар ўтаётганини билиб туришарди: тақдирга тан бериш, афсус-надомат, итоаткорлик.

Сўнг у яна қайиқни катта каналга олиб чиқди ва улар йўлларида давом этишди.

Кеч кириб борарди. Қуёш уфққа бош қўя бошлаган; олдинда бирин-кетин ўлик шаҳарлар ястланиб ётарди.

Ота ўғиллари билан қувноқ, бир маромда гап сотар эди. Илгарилари у кўпинча камгап, камсуқум, қўпол бўларди, энди эса — булар буни ҳис қилиб туришарди — дада сўзлар билан бамисоли уларнинг бошидан силамоқда эди.

— Майкл, шаҳар танла.

— Нима, дадажон?

— Шаҳар танла, тойчоғим. Йўлимизда дуч келган ҳар қандай шаҳарни танла.

— Бўпти, — деди Майкл. — Қандай танлайман?

— Ўзингга энг кўпроқ ёққанини. Роберт, сен ҳам, Тим, сен ҳам танла. Кўнглингизга мосини танлайверинглар.

— Мен марсликлари бўлган шаҳарни танлайман, — деди Майкл.

— Марсликлар бўлади, — жавоб берди ота. — Ваъда бераман. — Унинг лаблари ўғилларига мурожаат қилса-да, кўзлари онада эди.

— Йигирма дақиқа ичида улар олти шаҳарни ёқалаб ўтишди. Ота энди портлашлар ҳақида гап очмай қўйганди; энди гўё ўғилларининг кўнглини овлаш, уларнинг дилини хушлаш дунёдаги энг муҳим ишлардан бири бўлиб қолганди.

Майклга биринчи шаҳароқ ёқиб қолди, бироқ “шошган қиз эрга ёлчимас” деган мақолни эслашиб, уни бундан қайтаришди. Иккинчи шаҳар ҳеч кимнинг дидига мос келмади. Уни ерликлар қурганди, уйларнинг ёғоч деворларини қурт еб, пўк қилиб қўйганди. Учинчи шаҳар Тимотининг кўнглига хуш ёқиб қолди — катта экан! Тўртинчи ва бешинчи шаҳарлар ҳаммага кичкина бўлиб кўринди, аммо олтинчисини кўриб ҳамманинг, ҳатто оналарининг ҳам оғзи очилиб қолди, “Вой-бў!”, “Зўр!”, “Ана буни шаҳар дейди-да!” каби хитоблар янгради.

Шу ерда элликтача муҳташам бино бус-бутун сақланиб қолганди, кўчалари чангли бўлса-да, тош ётқизилган эди. Майдонлардаги икки-учта кўҳна фавворалардан ҳамон нам сизиб турар, ботаётган қуёш нурларида жимирлаб кўринган сув жилғалари бутун шаҳардаги ҳаётнинг ягона зуҳури эди.

— Шу ер, — бир овоздан деди ҳамма.

Ота қайиқни бандаргоҳга олиб келди-да, қирғоққа сакраб чиқди.

— Мана, келдик ҳам. Булар барчаси — бизники. Энди шу ерда яшаймиз!

— Яшаймиз? — Майкл шошиб деди. У шаҳарга қараганча оёққа турди, сўнг улар ракетани қолдирган томонга юзини ўгирди. — Ракета нима бўлади? Миннесота нима бўлади?

— Мана, — деди ота. У радиоприёмникни Майклнинг малларанг бошига тақади. — Тингла.

Майкл қулоқ сола бошлади.

— Ҳеч нарса йўқ, — деди у.

— Тўғри. Ҳеч нарса йўқ. Ҳеч нарса қолмаган. Ҳеч қанақа Миннеаполис, ҳеч қанақа ракета, ҳеч қанақа Ер қолмаган.

Майкл бу даҳшатли кашфиёт хусусида бироз хаёл суриб турди-да, ғиншиб қўйди.

— Шошма, Майкл, — тараддуд билан деди ота. — Бунинг эвазига мен сенга кўпроқ нарса бераман.

— Нима? — Қизиқувчанлик кўз ёшларини тўхтатиб қолди, бироқ агар отанинг бундан кейинги кашфиётлари аввалгисидай қайғули бўладиган бўлса, Майкл ҳозироқ ҳўнграб йиғлаб юборишга тайёр эди.

— Бу шаҳарни мен сенга инъом этаман, Майкл. У сеники.

— Меники?

Тимоти қайиқдан сакраб тушди.

— Қаранглар, йигитлар, баландга! Ҳа, яна ҳам баландга!

У отаси билан баравар ўйнарди, ўйнаганда ҳам қотириб ўйнарди, жонини жабборга бериб ўйнарди. Ҳамма нарса жойига тушиб, ўрнашиб олганларидан кейин у эҳтимол ўн дақиқага бирон хилватга боради-да, йиғлаб кўнглини бўшатиб олади. Бироқ ҳозир “оила таътилда” ўйини кетаётир ва укалари ўйнаб олишлари керак.

Майкл ва Роберт қирғоққа сакраб чиқишди. Улар оналарининг ҳам бандаргоҳга чиқиб олишида ёрдамлашиб юборишди.

— Опачангизни эҳтиёт қилинг, — деди ота; фақат анчадан кейингина унинг нимани кўзда тутиб шундай деганини англаб етишди.

Шундай қилиб, улар шоша-пиша улкан қизил тош шаҳар томон юриб кетишди, улар шивирлаб гаплашар эдилар, — ўлик шаҳарларда нимагадир шивирлаб гапиргинг, қуёш ботишини томоша қилгинг келади.

— Беш кундан кейин, — аста деди ота, — мен ракетамиз турган жойга қайтиб бораман ва харобазорга беркитиб қўйган озуқаларни олиб оламан. Бир йўла хотини ва қизлари билан Берта Эдвардсни ҳам қидириб кўраман.

— Қизлари билан? — такрор сўради Тимоти. — Нечта улар?

— Тўртта.

— Бунинг охири вой бўлмаса деб қўрқаман-да, — аста бошини чайқаб деди она.

— Қизалоқлар. — Майкл марслик санамларнинг тош ҳайкаллари юзини эрмак қилиб, афтини буриштирди. — Қизалоқлар.

— Улар ҳам ракетада учиб келишадими?

— Ҳа. Агар иложини топишолса. Оилавий ракеталар Ойга учишга мўлжал¬ланган, Марсга эмас. Бизнинг бир омадимиз келди-да, бу ерга учиб келишда.

— Сиз ракетани қаердан олган эдингиз? — шивирлаб сўради Тимоти; қолган икки болакай олдинга чопиб кетишганди.

— Мен уни яшириб қўйган эдим. Йигирма йил яширдим, Тим. Яширдим-у, ҳеч қачон асқотмаса керак деб ўйладим. Уруш бошланганда давлатга топшириб юборишим керак эди, лекин мен ҳам доим Марс ҳақида ўйлардим...

— Сайр ҳақида ҳам!...

— Ҳа-да! Лекин бу гап иккаламизнинг орамизда қолсин. Ернинг умри битаётганини кўрдим-да, мен сўнгги дақиқани кута бошладим ! — йўлга ҳозирлик кўра бошладим. Берт Эдвардс ҳам бир кемани яшириб қўйганди, борди-ю, кимдир бизни йўлдан уришга ҳаракат қилгудек бўлса, баравар учишни мўлжаллаб қўйгандик.

— Сиз нега уни портлатиб юбордингиз, дада?

— Ҳеч қачон қайтиб кетмаслигимиз учун, ҳеч қачон. Ёмон одамлар бир кун келиб Марсда пайдо бўлиб қолсалар, бизнинг бу ердалигимизни билмасликлари учун шундай қилдим.

— Шунинг учун ҳам сира осмондан кўз олмас экансиз-да?

— Албатта, бу аҳмоқлик. Ҳеч ким бизни таъқиб этолмайди. Ҳеч нимада учиб келиша олмайди улар. Мен ҳаддан ташқари эҳтиёткорман, ҳамма гап шунда.

Майкл югуриб қайтиб келди.

— Дадажон, ростданам бу шаҳар бизникими?

— Бутун сайёра бизга қарашли, болаларим. Бутунлай ва бутунисича.

Уларнинг номлари энди қуйидагича эди — Қирлар ва дўнгликлар Қироли, Асосийлардан энг