Marsga Xujum Rey Bredberi romani (9-bet)

эди, унда чопиш бешбаттар оғир эди; оғир ҳавода, ора-чора беш дақиқа ўтириб, оғир-оғир нафас олганча тин олмаса бўлмас эди, — кўзларининг олдида ўт чақнар эди, — кислородни шунча ичга тортган билан ҳеч ким тўйдим демасди, охир тишни-тишга босиб, яна оёққа туришга ва бу оғир ҳавони ўт ва момақалдироқ билан парча-буриш қилиб ташлаш учун винтовкани кўтаришга тўғри келарди.

Спендер капитан уни ташлаб кетган ерда ётганча таъқибчиларга қараб аҳён-аҳёнда ўқ узиб қўяр эди.

— Унинг лаънати миясини тошларда эзғилайман!— бўкирди Паркхилл ва ёнбағирдан юқорига қараб чопиб кетди.

Капитан сэр Паркхиллни нишонга олди, кейин унга ўқрайиб қараганча тўппончасини бир четга қўйди.

— Нима қилмоқчи эдингиз? — сўради у ҳолсизланган қўли ва тўппончадан кўз узмай.

У сал бўлмаса Паркхиллнинг орқасидан отиб ташлаёзди.

— Ё алҳазар, менга нима бўлди?

У Паркхиллнинг чопиб кетаётиб йиқилганини, пана жой топиб олганини кўрди. Спендернинг атрофида сийрак одамлар қатори аста саф тортмоқда эди. У чўққида, иккита харсанг ортида, ҳаво етишмаслигидан оғзини ҳорғин қийшайтириб ётарди, қўлтиқлари тагида қоп-қора тер доғлари пайдо бўлди. Капитан бу харсангларни аниқ кўриб турар эди. Икки харсангни бир-биридан ажратиб турган ўн сантиметрларча оралиқдан Спендернинг кўкси кўриниб турарди.

— Ҳой! — деб қичқирди Паркхилл. — Миянгнинг қатиғини чиқаришга битта ўқни ғамлаб қўйибман!

Капитан Уайлдер кутарди. “Ҳа, Спендер, бўш келма, — ўйларди у. — Ўзинг ўйлаганингдек, туёғингни шиқиллат! Яна бир неча дақиқадан кейин кеч бўлади. Кет, кейин яна чиқасан. Хўш! Кетаман деб айтувдинг-ку. Ўзинг қидирган мана бу мағораларга гумдон бўлсанг-чи, кириб ол-да, бир ой, бир йил, кўп йиллар ётавер. Ўзингнинг ғаройиб китобларингни ўқи, эҳром ҳовузларингда чўмил. Қани, ҳой одамвачча, фурсат ғаниматда қуён бўлиб қолсанг-чи”.

Спендер жойидан қимир этмасди.

“Унга нима бўлган ўзи?” — сўради ўзидан капитан.

У тўппончасини олди. Одамларнинг бир панадан бошқа панага чопиб ўтишларини кузатиб турди. Мўъжазгина, шинам марс қишлоғи минораларига кўз солди — бамисоли қуёш нуридан чарақлаган кунгирадор ўйма шахмат доналарига ўхшарди улар сўнг. Нигоҳини харсангларга ва Спендернинг кўкрагини кўрсатиб турган оралиққа олди.

Ғазабдан ўкирганча Паркхилл олдинга отилиб чиқди.

— Йўқ, Паркхилл, — деди капитан. — Сизнинг бундай қилишингизга мен йўл қўёлмайман, бошқа бировга ҳам. Ичингиздан ҳеч бирингизга. Мен ўзим.

У тўппончасини кўтариб нишонга ола бошлади.

“Бундан кейин менинг виждоним соф бўлармикан? — сўради ўзидан капитан. — Буни ўз зиммамга олиб, тўғри қилаяпманми? Ҳа, тўғри. Биламан. Нима қилаётганимни ва нима учун қилаётганимни биламан. Нима қилсам, ҳаммаси тўғри, ахир буни мен қилишим кераклигига имоним комил-ку. Бу қароримни бир умр оқлаб ўтишимга умид ҳам қиламан ва ишонаман”.

У Спендерга бошини ирғаб қўйди.

— Кетдик! — қичқирди у шивирлаб; табиийки буни ўзидан бошқа ҳеч ким эшитмади. — Яна ўттиз сония муҳлат бераман сенга, ўттиз сония.

Билагидаги соат чиқ-чиқ қилар эди. Капитан милнинг югуришини кузатди. Унинг одамлари чопиб олдинга ҳаракат қилишди. Спендер жойидан қимир этмас эди. Соат узоқ ва жуда қаттиқ, тўғри капитаннинг қулоғига чиқиллар эди.

— Кет, Спендер, тезроқ кет!

Ўттиз сония ўтиб кетди.

Тўппонча ҳамон нишонда эди. Капитан чуқур хўрсинди.

— Спендер, — деди у уф тортиб.

У тепкини босди.

Қуёш нурида тош узра ихчамгина чанг булутчаси пайдо бўлди — бор-йўғи шу! Ўқ овози акс садо бериб янгради-ю, дарров тинди.

Капитан ўрнидан турди-да, одамларга қараб қичқирди:

— У ўлди.

Улар ишонишмади. Улар турган жойидан харсанглар ўртасидаги очиқ тирқиш кўринмасди. Улар капитаннинг ёнбағирдан юқорига қараб бир ўзи чопиб бораётганини кўриб туришарди ва у ё жуда ботир, ёки ақлдан озган деган қарорга келишди.

Бир неча дақиқа ўтгандан кейингина улар капитаннинг кетидан чопишди. Улар жасад атрофига тўпланишди, шунда кимдир сўради:

— Юрагидан отибдими?

Капитан кўзини ерга олди.

— Юрагидан, — деди у. У Спендернинг жасади остидаги тош ранги ўзгараётганини пайқади. — У нега кутиб турганини билмоқчиман. У ўзи ўйлагандек нима учун кетмаганини билмоқчиман. У нега уни ўлдиришларини кутиб турганини билмоқчиман.

— Ким билади? — деди кимдир.

Спендер эса уларнинг олдида ётарди, унинг бир қўли тўппончани қисиб олган, иккинчи қўлида эса қуёшда чарақлаб турган кумуш китоб бор эди.

“Балки буларнинг барчаси мен туфайлидир? — сўради капитан. — Уларга қўшилишни рад этгани учундир? Балки мени ўлдиришга Спендернинг қўли бормагандир? Ким билсин, мен улардан нимам биландир фарқ қиламан. Балки, ҳамма гап шундадир. У, эҳтимол, менга ишонса бўлади, деб ўйлагандир. Ёки бошқа жавоб ҳам борми?”

Бошқа жавоб йўқ эди. У жасад олдида чўнқайиб ўтириб олди.

“Мен буни ўзимнинг ҳаётим билан оқлашим керак. Энди мен уни алдай олмайман. Борди-ю, у мен нимам биландир унга ўхшаганим учун мени ўлдирмаган бўлса, унда мен жуда кўп ишлар қилишим керак бўлади! Ҳа, ҳа, албатта, шундай бўлади. Мен — ўша Спендерман, у менинг вужудимда яшаб қолади, ўқ узишдан олдин фақат мен ўйлайман. Мен умуман ўқ узмайман, ўлдирмайман. Мен одамларни бошқараман. У мени ўзидан, фақат бошқа шароитларда кўргани учунгина мени ўлдира олмас эди.”

Капитан бошининг орқасини қуёш куйдираётганини ҳис қилди. Унинг қулоғига ўзининг овози чалинди:

— Эҳ, ўқ узишдан олдин мен билан гаплашганда эди, — бирон-бир чорасини топган бўлармидик.

— Қанақа чора? — тўнғиллади Паркхилл. — Унинг билан бизнинг зуваламиз бошқа-бошқа жойдан олинган-ку.

Пасттекислик, қоялар, мовий осмон — барчасини азбаройи жазирама иссиқ қоплаб олганидан қулоқлар шанғиллаб кетар эди.

— Дарвоқе, сиз ҳақсиз, — деди капитан. Бизларнинг ҳеч қачон мошимиз очилмасди. Спендер билан мени эса гапиришга ҳам ҳожат йўқ эди. Аммо Спендер билан сиз ва сизга ўхшаганлар — икки дунёда ҳам муроса қилолмас эди. Айтадилар-ку: “экканингни ўрасан” деб, шундай бўлди ҳам. Флягани олинг, бир қултум ютай.

Спендерни бўш гўрга дафн қилиш таклифи капитаннинг ўзидан чиқди. Гўрни қадимги марс қабристонидан топишди. Улар Спендернинг қўлларини кўкрагига чалиштириб, кумуш тобутга жойлаштиришди ва ўн минг йил аввал тайёрланган шам ва мусалласларни ҳам унинг ичига қўйишди. Гўрни ёпаётиб, улар кўрган охирги нарса Спендернинг жонсиз чеҳраси бўлди.

Улар қадимги хилхонада туришарди.

— Вақти-вақти билан Спендерни эслаб турсангиз ёмон бўлмасди, — деди капитан.

Улар хилхонадан чиқишди ва мармар эшикни зичлаб ёпиб қўйишди.

Эртасига Паркхилл ўлик шаҳарларнинг бирида нишонга қараб ўқ узиш пойгасини ўтказишга қарор қилди — у биллур деразаларни нишонга олар ва нафис минораларнинг учини чўрт учирар эди. Капитан Паркхиллни тутиб олди-да, тишини тутдай тўкди.

Август 2001

ЎЗГА ЮРТЛИКЛАР

Ерликлар Марсга учиб кела бошладилар.

Учиб келишларининг боиси, улар нимадандир қўрқар эдилар ва айни замонда ҳеч нимадан қўрқмас эдилар, чунки улар бахтли ва бахтсиз эдилар, ўзларини зиёратчилар деб ҳис қилар эдилар ва зиёратчилар деб ҳис қилмас эдилар. Ҳар бирининг ўз сабаби бор эди. Улар жонларига теккан хотинларини ёки жонларига теккан ишларини ёки жонларига теккан шаҳарларини ташлаб келган эдилар; ниманидир топиш ёки нимадандир қутулиш ёки ниманидир қазиб олиш, ниманидир кавлаб олиш, ёки ниманидир ернинг тагига яшириб қўйиш, ёки ниманидир абадий унутиш учун учиб келар эдилар. Улар катта умидлар билан, кичкина умидчалар билан, бутунлай умидсиз учиб келар эдилар. Бироқ кўплаб шаҳарларда тўрт рангли шиорларда ҳукмдор бармоқ амрона кўрсатиб турар эди: сен учун осмонда иш бор — Марсга бор! Шундай қилиб, одамлар йўлга тушар эдилар; тўғри, аввалига улар оз-оз эдилар, нари борса, ўнтадан — аксариятлари ракета осмонга ўқдек отилишидан бурунроқ ўзларини ёмон ҳис қила бошлаган эдилар. Бу касалнинг номи ёлғизлик эди, чунки у ерда, ҳов пастда жонажон шаҳринг аввал муштумдек, кейин лимон донасидек, кейин тўғнағич бошчасидек, ниҳоят кичрая бориб, охири реактивнинг олов оқими остида бутунлай кўринмай кетганини тасаввур қилишинг ҳамон сенда шундай бир туйғу пайдо бўладики, гўё сен ёруғ оламда ҳеч қачон туғилмагансан, ҳеч қаерда ҳеч қанақа шаҳар бўлмаган, сен ҳам ҳеч қаерда бўлмагансан, чор атрофинг бўм-бўш коинот, биронта ҳам таниш одам йўқ, нуқул бегона одамлар. Штатингни — Иллинойс ёки Айовами, Миссури ёки Монтанами, булутлар қаърига кириб кўздан йўқолганда, бутун Қўшма Штатларни-ку, қўявер, бутун Ер сайёраси зулмат қўйнида қисилиб-қисилиб, худди номаълум ёққа учиб кетаётган ифлос кулранг коптокка айланади, — ана шунда ўзингни коинот кенгликларида мутлақо ёлғиз, якранг, якнасақ мусофир бўласан-қоласан ва олдинда сени нелар кутаётганини тасаввурингга ҳам келтиролмайсан. Дастлабки келганлар жуда озчилик бўлганига ажабланмаса ҳам бўлади. Кўчиб келганларнинг ҳоли Марсга кўчиб ўтган ерликлар миқдорига мутаносиб тарзда ўсиб борарди: бир кишига қўрқинчли, кўпчилик бўлса — унчалик эмас, аммо Ёлғизларга ўзидан бошқа ишонадиган ҳеч ким бўлмайди.

Декабр 2001

ЯШИЛ ТОНГ

Қуёш ботганда у сўқмоқ ёнида ўтирди-да, ғарибгина овқат тайёрлади; сўнг пайдар-пай оғзига луқмалардан солганча ва ўйчан кавшаганча оловнинг чарсиллашига қулоқ солди. Бошқа ўттиз кунга ўхшаган яна бир кун ўтди; эрта тонгдан кўплаб шинам қазиш, сўнг уларга уруғ қадаш, тип-тиниқ каналлардан сув ташиб келтириш керак. Ҳозир, чарчоқдан ўзини қўрғошиндек оғир ҳис қилганча у осмонга қараб ётарди, осмон эса рангини ўзгартириб, кеч бўлганидан дарак бермоқда эди.

Унинг исми Бенжамин Дрискол эди, ёши ўттиз бирда. Унинг нияти битта — қандай қилиб бўлмасин, Марс ям-яшил либосга бурканса, қалин баргли баланд дарахтларга қопланса, иложи борича кўпроқ ҳаво пайдо бўлса, керак бўлса йилнинг тўрт фаслида ҳам гуркираб турса, диққинафас ёзда шаҳарларнинг ҳавосини янгиласа, қишнинг изғиринли шамолларини тўсиб турса. Дарахт нималарга қодир эмас... У табиатга ранг беради, соя ташлайди, ерни мевалари билан маъмур қилади. Ёки болалар ўйинларининг салтанатига айланади — сирпаниш, ўйинлар ўйнаш, қўлда осилиб туриш мумкин бўлган бутун бир осмоний олам десангиз-чи... У ризқ ва севинч элтувчи баҳайбат иншоот; мана дарахтнинг қудрати! Аммо энг аввало дарахт — бу ўпка учун ҳаётбахш муздек ҳаво ва ёқимли шитирлаш манбаи, у тунда сени аллалаб, сеҳрли аллалар айтади, сен эса, қордек оппоқ тоза тўшакда ётганча мириқиб тинглайсан.

У ётар ва қуёшни, ҳали-ҳамон дарак бўлмаган ёмғирларни кутганча базўр бир жойга тўпланаётган қоп-қора тупроққа қулоқ солар эди... Қулоғини ерга қўйиб у келажак йиллар гулдуросини эшитар ва бугун қадалган уруғлар яшил куртак чиқариб, ниш урганини, осмонга ўрлаб бораётганини, қатор шохлар ёяётганини ва бутун Марс қуёшли ўрмонга, чаппор урган боққа айланаётганини яққол кўриб турарди.

Эрта тонгда мўъжазгина бўзарган қуёш қатор қирлар ортидан энди-энди сузиб чиққанда у ўрнидан туради, буғи кўтарилиб турган нонуштани тез-тез туширади, ўчоқдаги қўрларни тепиб ўчиради, юк халтасини ортмоқлайди ва яна жой танлаш, кавлаш, уруғ ёки кўчат қадаш, авайлабгина ерни босиб-босиб қўйиш, суғориш ва ҳуштак чалиб очиқ осмонга қараганча яна одимлаб кетиш учун йўлга тушади, осмон эса... туш пайтига келиб осмон бутунлай ёришиб, тобора ёришиб ва қизиб боради...

— Сенга ҳаво керак, — деди у гулханга. Гулхан — бармоғини ҳазиллашиб тишлаб оладиган юзи қизил жонли ўртоғинг, салқин тунларда эса, дўстона илиқлик билан уйқули пушти кўзларини қисиб қараганча ёнгинангда мудроқ босиб ётади... — ҳаммамизга ҳаво керак. Бу ерда, Марсда ҳаво тансиқ. Сал нарсага чарчайсан. Худди жанубий Америкадаги Анд тоғларидагидек. Ҳавони ютасан-у, ҳеч нима сезмайсан, сира ҳавога тўймайсан.

У кўкрак қафасини туртиб қўйди. Ўттиз кунда роса кенгайиб кетибди-ку! Ҳа, бу ерда кўпроқ ҳаво ютиш учун ўпкани чиниқтириш керак. Ёки кўпроқ дарахт экиш керак.

— Нима учун бу ердалигимни англагандирсан? — деди у. Олов тилини чўзиб қўйди. — Мактабда бизга Жонни Олма Уруғи ҳақида ҳикоя қилиб берганди. У Америка бўйлаб юриб, олма дарахти экар экан. Менинг ишим эса ундан кўра муҳимроқ. Мен дублар, қайрағочлар ва клёнлар экаман, яна терак, каштан ва кедрлар ҳам. Мен фақат ошқозон учун мева қилмайман, балки ўпка учун ҳаво ясайман. Ўзинг ўйлаб кўр-а, бу дарахтлар охири ўсиб-ўсиб, уларда қанча қислород ишлаб чиқарилмайди дейсан!

Марсга учиб келган кун эсига тушди. Минглаб бошқалар қатори у ўшанда тинч Марс тонгига маҳлиё бўлган ва: “Бу ерни қандай ўзлаштираман? Нима қиламан? Менга яраша иш топилармикан?” — деб ўйлаган эди.

Сўнг ҳушидан кетган эди.

Кимдир нашатир спиртли пуфакчани унинг бурни тагига тиққан, у йўталиб ўзига келганди.

— Ҳечқиси йўқ, тузалиб кетасиз, — деди врач.

— Менга нима бўлган эди, ўзи?

— Бу ернинг ҳавоси жуда ҳам ёмон. Кўплар бунга чидай олмаяпти. Сиз ҳарҳолда ерга қайтмасангиз бўлмайди.

— Йўқ! — у ўтириб олди, бироқ ўша заҳоти кўз олди қоронғилашиб кетди ва назарида, Марс камида икки марта айлангандек бўлди. Бурун катаклари кенгайди, у зўрлаб ҳавони ичига ютишга ҳаракат қилди. — Жинни бўлиб қоламан. Мен шу ерда қоламан.

Уни ўз ҳолига қўйиб қўйишди; у худди қумдаги балиқдек ётар, оғзини каппа-каппа очиб нафас олар ва ўйларди: “Ҳаво, ҳаво. Улар битта ҳаво деб мени бу ердан ҳайдамоқчи бўлаяптилар”. Шундай дея у Марс қирлари ва текисликларини кўриб олиш учун бошини бурди. Қараб туриб у кўрган биринчи нарса шу бўлди: узоқда ҳам, яқинда ҳам ҳеч бўлмаса битта дарахт кўринмайди. Бу ўлка бамисоли худонинг қарғишини олгандек, чор атрофда қора чиринди ястанган, унда эса лоақал бир дона майса кўзга ташланмайди. “Ҳаво, — ўйларди у рангсиз ниманидир ичига ютиб пишиллаб нафас олганча. — Ҳаво, ҳаво, ҳаво...” Қирларнинг учларида ҳам, соядор ёнбағирликларда ҳам, ҳаттоки дарё ёқасида ҳам на бир дарахт, на бир майса кўринарди.

Бўлмасам-чи! Жавоб унинг миясида эмас, томоғида, ўпкасида туғилди ва бу соф кислород қултумидек фикр бирдан унга далда бағишлади. Дарахтлар ва майсалар. У қўлларига қаради ва кафтининг орқасини ўгирди, у майса ва дарахт экади. Мана унга иш: унинг бу ерда қолишига халақит бераётган нарсага қарши курашиш. У Марсга қарши уруш эълон қилади — алоҳида, агробиологик уруш. Қадимий Марс тупроғи... Унинг ўз кўкатлари шунча миллионлаб йиллар ўсиб, ниҳоят ёшини яшаб, тугаб-битган. Борди-ю, янги турлар экилса-чи? Қишки дарахтлар — шохдор мимозалар, мажнунтоллар, магнолиялар, улуғвор эвкалиптлар. Унда-чи? Бу ернинг тупроқларида қанақанги ўғит бойликлари яшириниб ётганини тасаввур ҳам қилиб бўлмайди. Буларга одам қўли тегмасин, чунки қадимги папоротниклар, гуллар, бутоқлар, дарахтлар сувсизликдан қуриб битган.

— Мен туришим керак! — қичқирди у. — Мен Координаторни кўришим керак!

Ярим кун у ва Координатор яшил либосдаги қандай ўсимликлар ўсиши ҳақида гаплашишди.

Бир текисда кўчат экишни бошлаб юборишдан олдин, йиллар бўлмаса ҳам, ойлар ўтар. Унгача озиқ-овқатни ердан музлатилган ҳолда учар сумалакларда етказиб туришади; фақат бир неча ҳаваскорларгина гидропон усулида боғ барпо этишган.

— Шундай қилиб, ҳозирча, — деди Координатор, — ўзингиз ҳаракат қилинг. Уруғни бир амаллаб топармиз, асбоб-ускуналарни ҳам, ҳозир ракетада жой оз. Дастлабки кўчиб келувчилар кон билан боғлиқ бўлгани учун сизнинг яшил бойлик ўтқазиш лойиҳангиз муваффақият қозонолмайди, деб қўрқаман.

— Аммо сиз менга рухсат берасизми?

Унга рухсат беришди. Мотоцикл ажратишди, у юкхонани уруғ ва кўчатлар билан тўлдирди, чўл воҳага қараб йўл олди, машинани қолдирди-да, ишлаган кўйи яёв олға юриб кетди.

Бу ўттиз кун олдин бошланган эди, ўша пайтдан буён бирон марта ҳам орқасига ўгирилиб қарамади. Ўгирилиб қарадими, — демакки, ҳафсаласи пир бўлибди: ҳаво ҳаддан ташқари қуруқ эди. Лоақал битта уруғнинг униб чиқишига-да киши кўзи етмасди. Балки, жангда бой бергандирман? Тўрт ҳафталик меҳнат ҳавога учиб кетдими? У олдинга, фақат олдинга қарарди. Икки кўзи қуёшли водийда, Биринчи Шаҳардан ҳам нарида эди ва ёмғир, фақат ёмғир ёғишини кутар эди.

... У адёлни елкасига тортди; қовжираган қирлар узра булут тўдалари пайдо бўлди. Худди вақт каби Марс ҳам беқарор. Офтобда куйган қирлар тунги қировларни тутиб қолган эди, у эса бой қора тупроқ ҳақида — шундай қора ва ялтироқки, ҳовучингга олсанг, ёғдек оқади, қудратли, баҳайбат ловия поялари униб чиқадиган ва ерни титроққа солувчи ақл бовар қилмас улкан доналар пояларни ергача эгадиган тупроқ ҳақида ўйларди.

Мудроқ гулхан бирдан тўзгандек бўлди. Ҳаво титраб кетди: узоқдан арава елиб келарди. Момақалдироқ. Кутилмаган нам ҳиди. “Бугун тунда, — ўйлади у ва ёмғир ёғаётганлигини текшириб кўриш учун қўлини чўзди. — Бугун тунда”.

Унинг қошига нимадир тегиб ўтди ва у уйғониб кетди. Бурнидан лабига томчи думалаб тушарди. Иккинчи томчи кўзига келиб тушди ва бир лаҳза кўзини туман қоплади. Учинчиси юзига келиб урилди.

Ёмғир.

Муздек, ёқимли, майин ёмғир баланд осмонда шивалаб ёғарди — муаттар жозибалар, юлдузлар, ҳаво билан тўлиқ сеҳрли суюқлик; у ўзи билан гармдоридек қоп-қора чангни келтирар, тилда узоқ сақланган эски шароб таъми қолдирар эди.

Ёмғир.

У ўтирди. Адёл елкасидан тушиб кетди ва мовий кўйлагида қоп-қора доғлар пайдо бўла бошлади; томчилар тобора йириклашиб бормоқда эди. Гулхан худди устидан оловни топтаб, кўринмас айвон ўйнаётганга ўхшаб кўринар эди; ниҳоят жаҳлдор тутунгина қолди. Ёмғир ёға бошлади. Улкан қора осмон гумбази тўсатдан олти мовий бўлакка бўлиниб кетди-да, пастга қулади. У ўн миллиардлаб ёмғир томчиларини кўрди, томчилар электр фотограф чирқ этиб суратга олгулик вақт давомида шу тушиб келишида қотиб турдилар. Сўнг яна зулмат ва сув, сув...

Унинг аъзои бадани жиққа ҳўл бўлди, бироқ ўтирган кўйи юзини кўтариб кулар ва томчилар қовоқларига келиб урилар эди. У чапак чалди-да, ирғиб оёққа турди ва ўзининг мўъжазгина қароргоҳини бир айланиб чиқди; тунги соат бир эди.

Ёмғир тўхтовсиз икки соат қуйди, сўнг тинди. Ёмғирда ювилган юлдузлар шундай чарақлаб нур соча бошладики, ҳали ҳеч қачон бунақаси бўлмаган эди.

Бенжамен Дрисколл пластик сумкасидан қуруқ кийимини олди-да, кийимларини алмаштирди, ўрнига чўзилиб мамнун ҳолда тинч уйқуга кетди.

Қуёш қирлар ўртасидан аста кўтарила бошлади. Унинг нурлари деворлар оша ердан оҳиста сузиб кетди ва Дрисколлни уйғотиб юборди.

У ўрнидан туришдан олдин хиёл тараддудланди. Бир ой, узоқ давом этган жазирама бир ой ишлади, ишлади ва кутди... Аммо бугун ўрнидан туриб, у биринчи марта келган томонига бурилиб қаради.

Тонг ям-яшил эди.

Дарахтлар кўз илғамас даражада осмонга бўй чўзиб турарди. Битта эмас, иккита эмас, ўнта эмас, у қанча уруғ ва кўчатлар қадалган бўлса, ўшанча — минглаб дарахтлар қад ростлаб турарди. Бунинг устига, аллақандай бутоқ-мутоқлар эмас, йўқ, нозик дарахтчалар ҳам эмас, балки бақувват танали, баландлиги уйдек келадиган шовуллаган дарахтлар, барглари кўм-кўк, барчасининг улкан таналари қуёшнинг заррин нурларига кўмилиб, шамолда қаттиқ шитирлар, қир ёнбағирларида узун-узун сафланиб кўринар эди, булар лимон дарахтлари ва липалар, саквоя ва мимозалар, дублар ва қайрағочлар, тераклар, олчалар, клёнлар, олма дарахтлари, пўртаҳол дарахтлари, эвкалиптлар — барча-барчаси челаклаб қуйган ёмғирдан ва бегона сеҳрли тупроқдан бирданига авж олиб кетган эди. Унинг кўз ўнгида янги шохлар тарвақайлаб ўсиб чиқмоқда, янги куртаклар ниш урмоқда эди.

— Наҳотки! — деб юборди Бенжамен Дрисколл.

Аммо воҳа ва тонг ям-яшил эди.

Ҳаво-чи!

Ҳамма томондан худди жонли оқимдек, худди тоғ дарёсидек тоза ҳаво, кислород оқиб келмоқда ва дарахтлар яшил либосга бурканмоқда эди. Қараб туриб унинг осмонда биллур мавжлар ила қуйилиб келаётганидан дод деб юборгинг келади. Кислород — яп-янги, топ-тоза, ям-яшил, муздек кислород воҳани дарё ўзанига айлантирган эди. Яна бир лаҳзадан кейин шаҳарда эшиклар ланг очилади, одамлар мўъжизани қарши олгани ташқарига югуриб чиқадилар, уни юта бошлайдилар, кўкракларини тўлдириб ичларига тортадилар, ёноқлари қип-қизил бўлади, бурунлари музлайди, ўпкалари янгидан жонланади, юраклари гурс-гурс тепа бошлайди ва чарчоқ таналари рақсдан у ёқдан-бу ёққа бориб-келиб парвоз қила бошлайди.

Бенжамен Дрисколл нам яшил ҳавони чуқур-чуқур ичига тортди ва ҳушидан кетди.

У ўзига келгунча қаршисида сариқ қуёш нурлари остида яна беш минг дарахт униб чиққан эди.

Феврал 2002

МЎР-МАЛАХ

Ракеталар қуруқ ўтлоқзорни куйдирар, тошни оловга, дарахтни кўмирга, сувни буғга айлантирарди, қум ва кварцдан яшил шиша қуярди; гўё ўзида ракета ҳужумини акс эттирувчи ойна бўлакларидек, у ҳамма жойда ётар эди. Ракеталар, ракеталар,