Marsga Xujum Rey Bredberi romani (15-bet)

пайдо бўлди.

— Қаерда? — Лафарж оғир-оғир нафас олар, юраги дук-дук қиларди.

— Катта кўчада. Сполдинглар кинога чипта олиб туришган экан. Бирдан оломон ичида Лавинияни кўриб қолишибди. Қанақа томоша бўлганини ўзинг билавер. Аввалига қиз уларни танимабди. Уч маҳаллача орқасидан юриб боришибди, улар гапираверишибди-гапираверишибди, охири қиз эслабди.

— Қизни ўзинг кўрдингми?

— Йўқ, аммо унинг овозини эшитдим. Эсингдами, у “Ломонд кўлининг ажойиб соҳили” қўшиғини айтишни яхши кўрарди? Шундай қилиб десанг, яқингинада мен унинг шу қўшиқни отасига айтиб турганини эшитдим, ҳов, ана уларнинг уйи. Шунақаям куйлайдики, қойил қоласан! Худо берган қиз. Унинг ўлганини эшитганимдан бери бу қандай кўргулик деб ўзимга келолмайман. Мана, қайтиб келиб, бирам енгил тортдимки. Ие, тобинг йўққа ўхшаяпти, бу ёққа кел-чи, бир қултум вискидан отиб ол!

— Раҳмат, Майк. Бошқа сафар. — Чол у ердан кетди.

Орқадан Майкнинг хайрли тун тилаб қолганини эшитса-да, жавоб бермади, балки нигоҳини баланд биллур томига Марс гулларининг чўғдек қатлами ястланган икки қаватли уйга қадаб олган эди. Боғ узра жингалак панжарали балкон осилиб турар, иккинчи қават деразаларида чироқ ёниб турарди. Вақт алламаҳал бўлса-да, барибир у кўнглидан ўтказди: “Агар Томни олиб бормасам, Эннинг аҳволи нима кечади? Янги зарба — яна ўлим. Бунга бардош бера олармикан? Биринчи ўлимини эслармикан?.. Мана бу ўнгида бўлаётган бу тушни ҳам эслармикан? Мана бу тўсатдан содир бўлган айрилиқни-чи? Эй худо, Энн учун Томни топмасам бўлмайди! Шўрлик Энн, у қайиқ ёнида кутиб ўтирибди-я...”

Чол бошини кўтарди. Аллақаерда баландликда овозлар қувноқ оҳангда бир-бирига хайрли тун тилар, эшиклар ёпилар, чироқлар ўчар ва паст овозда айтилаётган қўшиқ тинимсиз қулоққа чалинар эди. Бир лаҳза ўтиб, балконга 18 ёшлардаги ёқимтойгина қизча чиқди.

Лафарж кучли шамолга бас келганча, қизни чақирди.

Қиз бурилиб пастга қаради.

— Кимсиз? — қичқирди қиз.

— Бу мен, — деди чол унга. Ғалати, ўйламай жавоб берганини англаб, у тутилиб қолди, фақат лаблари унсиз пирпирарди.

“Том ўғлим, мен отангман” деб қичқирсамикан? Қизга нима деса экан? Тағин у бирон телба-пелба деб ўйлаб ота-онасини чақириб юрмасин.

Қиз муздек ғира-шира ёруғликда гавдасини панжара оша чиқариб эгилди.

— Мен сизни биламан, — юмшоққина жавоб берди қиз. — Илтимос, кетинг. Сиз бу ерда ҳеч нима қилолмайсиз.

— Сен қайтишинг керак! — Лафарж шунча уринса ҳам ўзини тутиб туролмай, беихтиёр қичқирди.

Ойдиндаги одам қиёфаси юқорида қоронғилик ичига чекинди-да, кўздан ғойиб бўлди, фақат товуши қулоққа чалинарди.

— Мен энди сизнинг ўғлингиз эмасман, — деди товуш. — Нима учун шаҳарга кетдик биз?

— Ойинг сени соҳилда кутиб турибди!

— Мени кечиринг, — жавоб берди оҳиста товуш. — Аммо нима ҳам қила олардим? Бу ерда мен бахтлиман, худди сизлардек мени севишади. Мен ўз ҳолимча менман, берганларини оламан. Энди кеч: улар мени асир олишди.

— Аммо Энн ҳақида ўйласанг-чи, бу унга қандай зарба бўлишини биласанми?..

— Бу уйдаги фикрлар ҳаддан ташқари кучли, мен худди қамоқда ётгандекман. Мен ўзим ўзимча ўзгаролмайман.

— Аммо сен Томсан-ку, ҳозир қиз бола бўлсанг ҳам олдин Том эдинг-ку, тўғрими?! Ёки сен чолни масхара қилаётибсанми? — балки ҳақиқатан ҳам сен Лавиния Сполдингдирсан?

— Мен униси ҳам, буниси ҳам эмасман, мен фақат менман. Аммо қаерга бормай, мен яна қандайдир бошқача ҳамман ва ҳозир сиз мана шу бошқачани ўзгартиришга қодир эмассиз.

— Сенинг шаҳарда қолишинг хатарли. Ўзимизнинг каналда яхши, у ерда сени ҳеч ким хафа қилмайди, — ёлворарди чол.

— Тўғри... — овоз иккиланиб жавоб берди. — Аммо мен бу ердаги одамлар билан ҳисоблашишга мажбурман. Эрталаб менинг ғойиб бўлганимни кўришса уларнинг ҳоли нима кечишини биласизми? Тағин ҳамишаликка-я. Тўғри, ойим менинг кимлигимни биладилар, — сизга ўхшаб ақллари етади. Менга улар ҳамма нарсани билиб олганга ўхшаб кўринадилар, фақат сўрашни исташмаяпти. Арвоҳга савол бермайдилар. Агар бор нарсага эга бўлиш қийин экан, бунда орзунинг нима ёмон жойи бор? Мен улар йўқотган мен бўлмай қўя қолай, улар учун мен ҳатто уларнинг орзулари яратган энг гўзал орзудан ҳам яхшироқдир. Олдимда икки йўл турибди: ё уларнинг дилини оғритишим керак, ёки сизнинг хотинингизнинг дилини оғритишим керак.

— Уларнинг оиласи катта, беш нафар. Улар бу йўқотишга бардош бера оладилар!

— Илтимос, — овоз титради, — мен чарчадим.

Чолнинг овози қатъийлашди.

— Сен биз билан кетишинг керак. Мен Эннига ортиқ азоб беришни истамайман. Сен бизнинг ўғлимизсан. Сен менинг ўғлимсан, сен меникисан.

— Кераги йўқ, илтимос! — балкондаги соя титрар эди.

— Сени бу уй ва унинг эгалари билан ҳеч нарса боғлаб тургани йўқ.

— Э-ҳа, сиз мени нима қилаяпсиз?

— Том, Том, ўғлим, қулоқ сол. Тезроқ уйга қайтиб кел, ҳа, мана бу чирмовуқдан осилиб туш. Кетдик, Энн кутаяпти, сенинг ўз уйинг бўлади, нима хоҳласанг ҳаммаси муҳайё бўлади.

Лафарж мўъжиза рўй беришини жон-дили билан истаганча ва интиқ бўлганча кўзларини балкондан олмасди...

Соялар чайқалар, чирмовуқлар шитирлар эди.

Ниҳоят паст овоз қулоққа чалинди:

— Яхши, ота.

— Том!

Ой нурида чирмовуқлардан чаққон ўғил бола қиёфаси сирғалиб тушди. Лафарж қучоқламоқчи бўлиб қўлларини кўтарди.

Тепадаги деразаларда чарақлаб чироқ ёнди.

Нақшинкор панжара ортидан кимнингдир овози чалинди.

— Ким у?

— Бўла қол, болакай!

Яна чироқ ёнди, яна товушлар эшитилди.

— Тўхта, отаман! Винни, соғмисан?

Шошиб кетаётган оёқ товушлари.

Чол ва бола боғ ичидан югуриб кетишди.

Ўқ овози янгради. Ўқ боғ эшигининг ёнгинасидаги деворга келиб тегди.

— Том, сен бу томонга қараб чоп! Мен бу томонга қараб чопаман, уларни чалғитаман, тўғри канал олдига боргин, ўн дақиқадан кейин ўша ерда учрашамиз, бўла қол.

Улар ҳар икки томонга қараб чопиб кетишди.

Ой булутлар ортига яширинди. Чол зим-зиё қоронғилик ичида чопиб борарди.

— Энн, мен шу ердаман.

Аёл титраб-қалтираганча чолнинг қайиққа тушишига ёрдамлашиб юборди.

— Қани Том?

— Ҳозир келади.

Улар тор йўлчалар ва ухлаётган шаҳарага қаради. Ҳамон кеч қолган йўловчилар кўзга ташланарди, полициячи, тунги қоровул, ракета учувчиси, тунги висолдан кейин уйига қайтаётган ёлғизбош эркаклар, кулганча бардан чиқиб келган икки жуфт эркак ва аёл... Аллақаерда мусиқанинг бўғиқ овози чалинарди.

— Нега у шу пайтгача йўқ? — сўради она.

— Ҳозир, сабр қил.

Бироқ Лафарж энди ишонмаётган эди. Ким билсин, балки йигитчани қаердадир, қандай қилибдир бандаргоҳ томонга чопиб келаётгандами, чироқсиз уйлар оралиғидаги зим-зиё кўчалардан ўтиб кетаётгандами, тутиб олишгандир-да? Албатта, орадаги йўл анча олис эди, ҳатто чаққон бола учун ҳам олислик қилар эди. Аммо нима бўлганда ҳам Том ундан олдин етиб келиши керак эди...

Бирдан узоқдан ойдин ёритиб турган кўчадан чопиб келаётган одам қораси кўринди.

Лафарж қичқириб юборди, бироқ ўша заҳоти ўзини босди:

— Ўша ёқдан, узоқдан унинг қулоғига бошқа овозлар, бошқа оёқлар дупури чалинди. Деразалар¬да бирин-кетин чироқлар ёнди. Ёлғиз кўланка бандаргоҳ олдидаги кенг майдонга отилиб чиқди. Бу Том эмас эди, балки сонсиз фонарлар ёғдусида бир чарақлаб, бир ўчиб турган кумуш ранг юзли оддий хилқат эди. Аммо у яқинлашиб келгани сайин тобора таниш туюла бошлади ва қиёфа бандаргоҳга етиб келганда Томга айланиб бўлган эди! Энн қўллари билан сувни шалоплатди, Лафарж шошиб қайиқни қирғоқдан итарди, аммо энди кеч эди.

Чунки кўчадан кимсасиз майдонга бир эркак... яна бир эркак... бир аёл, яна икки эркак, мистер Сполдинг отилиб чиқди. Улар нима қилишларини билмай, тўхтаб қолишди. Улар чор атрофга олазарак қарашар эди, улар уйга қайтишни исташарди: ахир бу... бу бориб турган даҳшат, телбалик эди, вассалом! Шундай бўлса-да, улар таъқиб этишда давом этар, дам-бадам иккиланиб тўхтаб олар ва яна югуриб кетар эдилар.

Ҳа, энди кеч эди. Бу ғайриоддий оқшом, ғайриоддий воқеа ниҳоясига етганди. Лафарж қўлида арқонни айлантирарди.

У қаттиқ совқотган ва ўзини ёлғиз ҳис қиларди. Ойдинда одамлар кўзлари косасидан чиқиб чопаётганлари, шошиб кетаётганлари, оёқларини силтаб, югураётганлари кўриниб турарди, мана, улар барчаси, ўн нафар одам қирғоқ бўйида турар эди. Улар қайиққа еб қўйгудек қараб туришарди. Улар қичқирар эдилар:

— Жойингдан қўзғалма, Лафарж!

Сполдинг қўлида тўппонча ушлаб турарди.

— Нима бўлгани энди равшан эди... Том бир ўзи йўловчиларни ортда қолдирганча ой ёритиб турган кўчалардан юриб борар эди. Полициячи милтиллаган қиёфани сезиб қолади. Шартта орқасига бурилиб, унинг юзига қарайди, қанақадир исмни айтиб қичқиради, орқасидан қувиб, югуради. “Ҳой, тўхта!” У машҳур жиноятчини кўриб қолди. Йўлдан ким ўтган бўлса ҳаммасини кўрди. Эркакми, аёлми, тунги қоровулми ёки ракета учувчисими — уларнинг ҳар бири учун чопиб кетаётган қиёфанинг ким эканлиги барибир эди. Унинг тимсолида улар учун таниш бўлган ҳар қандай одам, ҳар қандай рамз, ҳар қандай исм тажассум топган эди... Сўнгги беш дақиқа ичида қанчалаб турфа исмлар тилга олинмаган эди!.. Том тимсолида қанчалаб шахслар тусмол қилинмаганди — барчаси сохта!

Бутун йўл бўйлаб таъқибланувчи ва таъқиб қилувчилар, орзу ва орзу қилувчилар, паррандалар ва кўппаклар тўлиб-тошиб кетган эди. Бутун йўл бўйлаб: кутилмаган кашфиёт, таниш кўзлар чақноғи, чала эсда қолган исмни айтиб қичқириш, қадим замонлар ҳақидаги хотиралар — унинг изидан чопиб бораётган оломон шу тариқа кўпайгандан-кўпайиб, тошгандан-тошиб борар эди. Ҳар ким ўрнидан дик этиб турар эди-да, орқасидан чопиб кетар эди, бир карра лип этиб кўздан ўтган сиймолар, ўн минглаб кўзгулар ўн минглаб кўзларда акс этади, — чопиб бораётган шарпа, шахс, бири олдинда кетаётганлар учун, бошқаси орқада келаётганлар учун ва яна бири, янгиси унинг йўлида учрайдиган, ҳали уни кўрмаган одам учун.

Мана, улар барчаси шу ерда, қайиқ ёнида ҳар бири биргина орзуга етишишни истайди, — худди биз бу шарпа на Лавиния, на Рожер, на бошқа бирон киши эмас, айнан Том бўлишини қанчалик хоҳлар эдик, ўйлади Лафарж. Аммо энди бу амалга ошмайди. Ғишт қолипдан кўчган эди.

— Қайиқдан чиқинглар, қани! — буйруқ берди Сполдинг.

Том бандаргоҳга кўтарилди. Сполдинг унинг қўлидан тутди.

— Сен биз билан уйимизга борасан. Мен ҳаммасини биламан.

— Тўхта, — орага суқилди полициячи, — у ҳибсга олинган! Унинг исм-шарифи Декстер, қотиллиги учун қидирилмоқда.

— Йўқ, йўқ! — пиқ-пиқ йиғлади аёл. — Бу менинг эрим! Нима, ўз эримни танимай ўлибманми?!

Бошқа овозлар ўз айтганида туриб олди. Оломон қайнар эди.

Миссис Лафарж Томни гавдаси билан тўсиб олди.

— Бу менинг ўғлим, сизлар уни ҳеч қанақанги айб билан айблашга ҳаққингиз йўқ! Биз уйга боришимиз керак!

Том эса тўхтовсиз қалтирар эди. Унинг авзойидан қаттиқ касалга ўхшарди. Оломон ҳамон бостириб келар, тоқатсизлик билан қўлларини чўзар, уни тутиб олмоқчи бўлар эди.

Том қичқириб юборди.

У ҳамманинг кўз ўнгида ўзгармоқчи эди. Бу Том эди, Жеймс ҳам, Свичмен исм-шарфли одам ҳам эди, Беттерфилд исм-шарифли бошқа одам ҳам эди, бу шаҳар мэри эди ва Юдиф исмли қиз ҳам, эри Уильям ҳам, хотини Кларисса ҳам эди. У бамисоли юмшоқ, уларнинг тасаввурича итоатгўй эди. Улар қичқирар, бостириб келар, ўзлари томон чорлар эдилар. У ҳам уларга қўлларини кенг ёйиб, силтаганча қичқирар ва ҳар бир қичқириқ унинг юзини ўзгартириб юборар эди.

— Том! — чақирди Лафарж.

— Алиса! — янгради янги қичқириқ.

— Уильям!

Улар йигитчани қўлидан ушлаб олдилар, сўнгги марта қичқириб, ерга йиқилмагунча ўзлари томон тортавердилар.

У тошлар устида ётарди — эриган мум қотмоқда эди, унинг башараси барча башаралар каби эди, бир кўзи мовий, иккинчи кўзи тилларанг, сочи қип-қизил, малла, сарғиш, қора эди. Бир қоши бароқ, иккинчиси ингичка, бир қўли катта, иккинчиси кичкина эди.

Улар бармоқларини лабларига қўйганча унинг боши узра турар эдилар. Улар эгилдилар.

— У ўлди, — деди кимдир охири.

Ёмғир ёға бошлади.

Томчилар одамларга туша бошлади ва одамлар осмонга қарашди.

Улар орқага бурилишди-да, аввал секин, кейин тез-тез одимлар билан узоқлашишди, кейин эса ҳар томонга қараб чопиб кетишди. Фақат даҳшат ичида қолган мистер ва миссис Лафарж бир-бирининг қўлидан тутганча, жойларида турар ва унга қарар эдилар.

Ёмғир осмонга юзланган, ҳеч қандай таниш белгиси қолмаган башарани ювар эди.

Энн унсиз йиғлай бошлади.

— Кетдик уйга, Энн, энди қўлимиздан ҳеч нарса келмайди, — деди чол.

Улар қайиққа тушишди ва зулмат ичида каналдан сузиб кетишди. Улар ўз уйларига киришди ва каминга ўт қалашди, қўлларини ўтга тоблаб исинишди. Улар ухлагани кетишди ва ҳолдан тойган, қалтираган кўйи ёмғирнинг яна томни ноғора қилиб чалаётганига қулоқ солиб бирга ётишди.

— Тишш, — тўсатдан деди Лафарж ярим тунда. — Ҳеч нарса эшитмаяпсанми?

— Йўқ, эшитмаяпман...

— Барибир чиқиб қарай-чи.

У зим-зиё хонани пайпасланиб юриб ўтди-да, очишдан олдин катта эшик олдида узоқ турди.

Ниҳоят эшикни ланг очди-да, ташқарига кўз солди.

Ёмғир бўм-бўш ҳовлига осмондан сув қуйиб анҳорни, кўм-кўк тоғ ёнбағирларини ювар эди.

У беш дақиқача кутиб турди, сўнг ҳўл қўллари билан аста эшикни ёпди-да, лўкидонини суриб қўйди.

Ноябр 2005

“ЙЎЛ ТОВАРЛАРИ”

Модуллаштирилган ёруғлик нури Ердан сўнгги хабарларни келтирганда, йўл моллари дўконининг соҳибига кечқурун радиодан эшитган бу янгилик жуда ҳам узоқ туюлиб кетди. Ҳеч нарсани тушуниб бўлмасди.

Ерда уруш етилиб келарди.

У ташқарига чиқди ва осмонга қаради.

Ана у, Ер, кечқурунги кўк гумбазида тоғ ортига думалаб кетаётган қуёшни қувиб бормоқда. Мана шу яшил юлдуз радио гапирган нарсанинг айнан ўзи бўлади.

— Ҳеч ишонгим келмайди, — деди баққол.

Бу сизнинг у ерда эмаслигингиздан, — деди ота Перегрин, у саломлашгани унга яқинлашди.

— Буни қандай тушуниш керак, авлиё ота?

— Менинг болалигимда ҳам худди шундай бўлган эди, — деди ота Перегрин. — Биз Хитойдаги уруш ҳақида эшитар эдик. Лекин биз бунга ишонмасдик. Бу жуда қадимги гап. Жуда кўп одамлар қирилиб кетган у ерда. Буни тасаввур ҳам қилиб бўлмайди. Ҳатто ўша ёқдан олиб келинган фильмларни кўрганимизда ҳам бизлар ишонмаганмиз, ҳозир ҳам шундай бўлаяпти. Ер — ўша Хитой. Ҳаддан ташқари узоқ, шунинг учун одам ишонгиси келмайди. Уруш бу ерда эмас, бизда бўлмаяпти. Ушлаб кўриш у ёқда турсин, ҳатто кўз билан кўриб бўлмайди. Бор-йўқ кўриб турган нарсамиз яшил чироқ, холос. Мана шу яшил чироқда икки миллиард одам яшайдими? Ақл бовар қилмайди! Уруш? Лекин қулоғимизга портлашлар чалинмаяпти-ку?!

— Чалиниб қолар, — деди боққол. — Мен нуқул шу ҳафта ичи бу ерга учиб келиши керак бўлган одамлар тўғрисида ўйлайман. Улар ҳақида қандай гапларни айтишган? Яқин ойлар ичида Марсга юз мингга яқин одам келади, дейилган. Менимча, шундай. Агар уруш бошланиб қолса, уларга нима бўлади?

— Изларига қайтиб кетишса керак-да.

— Ҳа, ҳа, — деди боққол. — Бўпти, бориб жомадонларимнинг чангларини артай, ҳали-замон харидорлар бостириб келиб қолишади.

— Агар бу биз кўп йиллардан бери кутаётган ўша Катта уруш бўлса, ҳамма Ерга қайтишни хоҳлаб қолади деб ўйлайсизми?

— Айнан шундай, авлиё ота: қанчалик ғалати туюлмасин, биз ҳаммамиз шуни хоҳлаб қоламиз деб ўйлайман. Бўлмаса-чи, биз сиёсатдан, атом бомбасидан, урушдан, амалдорлар тўдаларидан, хурофотлардан, қонунлардан безиб бу ерга учиб келганмиз. Булар барчаси менга кундай равшан. Аммо барибир ватан у ёқда-да. Мана кўрасиз, Америкага биринчи бомба тушиши билан бу ердаги одамлар ўйга чўмиб қолишади. Улар бу ерда жуда оз яшашган. Нари борса икки йил. Қирқ йил бўлганда, бошқа гап эди, энди эса ахир Ерда уларнинг қариндош-уруғлари, туғилиб ўсган шаҳарлари бор. Мен-ку, сирасини айтсам, Ерга ҳатто ишонмайман ҳам, мен учун у йўқ ҳисоби. Аммо мен чолман, мендан ҳеч қандай фойда-зиён йўқ. Мен шу ерда қолсам ҳам бўлаверади.

— Яна ким билади.

— Бу гапингиз ҳам тўғри.

Улар юлдузларга қараганча айвонда туришарди. Сўнг ота Перегрин чўнтагидан пул олди ва уни дўкон соҳибига узатди.

— Дарвоқе, менга битта жомадон танлаб беринг. Анови эски жомадоним титиғи чиқиб кетган...

Ноябр 2005

ЎЛИК МАВСУМ

Сэм Паркхилл мовий Марс қумини супурар экан, супургини чаққон-чаққон силтар эди.

— Мана бўлди, — деди у. — Марҳамат, сэр, томоша қилинг! — У қўли билан кўрсатди. — Ёзувга қаранг, ёзувга. “СЭМНИНГ ИССИҚ СОСИСКАЛАРИ”! Гўзал-а, тўғрими, Элма?

— Тўғри, Сэм, — тасдиқлади унинг хотини.

— Кўрдингми, мен қаёққа суриб юборганман! Энди мени ТЎРТИНЧИ ЭКСПЕДИЦИЯ йигитлари бир кўриб қўйишса ёмон бўлмасди. Худога шукур, ишим жўнашиб кетди, улар бўлса, ҳалигача аскарча чориқларни судраб юришибди. Бизлар эса пулни пул билан ўйнаймиз, Элма, пул билан! — Хотини индамай унга қараб турарди.

— Капитан Уайлдер қаерга гумдон бўлди? — сўради хотини охири. — Ановини ўлдирган бошлиғинг бор эди-ку, анови-чи, ҳамма ерликларни битта қўймай қириб ташламоқчи бўлган — ҳаҳ, оти қурғур нима эди-я?..

— Анови жиннини айтаяпсанми? Спендер. Уччига чиққан малъун. Ҳа, капитан Уайлдерга келсак... Айтишларича, Юпитерга учиб кетганмиш. Катта одам бўлиб кетганмиш. Янглишмасам Марс ҳам унинг абжағини чиқарди. Нақ онасини учқўрғондан кўрди, худо ҳақи. Агар омади чопса, Юпитер ва Плутондан йигирма йилдан кейин қайтиб келади. У ерда лом-мим дейишга ҳам тили айланмай қолади. Тилни тийиш нималигини ўшанда билади. Ана шунақа. У ерда у совуқдан қотиб ўлади, мен-чи, бу ерда, кўрдингми, нималар қилиб олдим! Киройи жой дегани бундоқ бўлибди-да!

Икки ташландиқ тош йўл шу ерда туташиб, зулмат ичига ғойиб бўлганча шу ерда айрилар эди. Наҳ чорраҳанинг ўзида Сэм Паркхилл шишган қуроқ-қуроқ альюминийдан ясалган иншоот қад кўтариб турарди. У оппоқ нурга чулғаниб, автомат-радиола ўкиригидан титрарди.

Синган шишадан ясалган Йўлак чеккасидаги шиша парчаларидан ясалган бордюрни тўғрилаш учун у эгилди. Шишани у тоғлардаги қадимги Марс биноларидан ушатиб келганди.

— Икки сайёрадаги энг яхши қайноқ сосискалар! Марсдаги биринчи сосискафурушлар! Пиёз, қалампир, хантал — ҳаммаси олий сифатли! Қани энди мени биров ношуд деб айтиб кўрсин-чи! Ана сизга иккита шоҳ кўча, ана ўлик шаҳар, ҳов анави ерда эса, конлар. 101 Сеттльмент юк машиналари суткасига 24 соат ёнимиздан ўтиб туради. Қани айт-чи, ёмон жой танлабманми?

Хотини оёқларига қарар эди.

— Ишчилари бор бу ўн минг янги ракета Марсга учиб келаяпти деб ўйлайсанми? — деди хотини ниҳоят.

— Бир ойга қолмайди, — ишонч билан жавоб берди у. — Нега лабингни бурасан?

— Мен анови Ердаги одамларга унчалик ишонмайман, — жавоб берди аёл. — Қачон ўн минг ракета ва юз минг мексикалик ва хитойликларни ўз кўзим билан кўраман, ўшанда ишонаман.

— Харидорлар, — сэм Паркхилл бу сўзни салмоқлаб айтди. — Юз минг оч мижоз!

— Ишқилиб, атом уруши бўлмасин-да, — аста деди аёл осмонга қараб. — Бу атом бомбалар менга сира тинчлик бермаяпти. Ерда шунчалик кўп тўпланиб қолганки, ҳар нарса бўлиши ҳеч гап эмас.

Сэм ҳм деб қўйди-да, супуришда давом этди.

Кўзининг қири билан у мовий милтиллашини пайқаб қолди. Унинг орқасида ҳавода нимадир шовқинсиз парвоз қилмоқда эди. Хотинининг овози қулоғига чалинди:

— Сэм, сени ошнанг сўраб келди.

Сэм ўгирилди ва ҳавода чайқалиб турган ниқобни кўрди.

— Яна келибди! — деди Сэм супургини кўндаланг ушлаганча.

Ниқоб бош ирғади. У зангори шишадан ясалган бўлиб, ингичка бўйин устида турарди, пастда нафис сариқ шойи либос шамолда ҳилпирарди. Либос ичидан худди тўрдай шаффоф иккита кумуш қўл чиқиб турарди. Оғиз ўрнида ниқобда энсиз ўйиқ бўлиб, ундан мусиқа садо чиқарди, қўллар, ниқоб, либос эса гоҳ тепага, гоҳ пастга майин тушиб-чиқиб турарди.

— Мистер Паркхилл, мен сиз билан гаплашгани келдим яна, — деди ниқоб остидан овоз.

— Бу ерда қорангни ҳам кўрмай деб айтган эдим-ку! — ўшқирди Сэм. — Йўқол, бўлмаса Касални қўйиб юбораман!

— Касал менда аллақачон бўлган, — жавоб берди овоз. — Тирик қолганлардан биттаси менман. Мен жуда узоқ ётдим.

— Ўзингнинг тоғингга даф бўл-да, кўрсатган жойдан қимир этмай ўтир. Нега бу ерга келиб, менга ёпишиб оласан! Ҳе йўқ-бе йўқ. Тағин кунда икки марта-я.

— Биз сизга ёмонлик қилмаймиз.

— Лекин мен сизларга ёмонлик қиламан! — деди Сэм депсиниб.

— Мен хорижликларни ёмон кўраман. Марсликларни ҳам ёмон кўраман. Шу пайтгача биттасини ҳам кўрганим йўқ. Кўриб ҳам нима қилардим. Шунча йил аллақаерга яшириниб ўтиришсин-да, энди бирданига мен уларга керак бўлиб қолай, вой товба! Мени тинч қўйинг!

— Сизда муҳим ишимиз бор, — деди мовий ниқоб.

— Агар Ерни айтаётган бўлсангиз, у меники. Мен у ерда сосискахонани ўз қўлим билан қурганман.

— Ерга келганда, гапингиз бир ҳисобдан тўғри.

— Гап бундай, оғайни, қулоқ сол, —