Marsga Xujum Rey Bredberi romani (16-bet)

оғайни, қулоқ сол, — жавоб берди Сэм. — Мен ўзим Нью-Йоркданман. Бу катта шаҳар; у ерда менга ўхшаганлардан яна ўн миллионтаси бор. Сизлар марсликлар бор-йўғи йигирма ё ўттиз нафар қолгансизлар. Сизларда шаҳарлар йўқ, тоғма-тоғ кезиб юрасизлар, на ҳокимият, на қонун бор. Тағин сен менга Ердан гап очганингга ўлайми? Шуни қулоғингга қуйиб ол: “Эски янгига жойни бўшатиб бериши керак, яхшиликча ўз йўлимиздан кетайлик, ёнимда тўпонча бор, мана у. Бугун эрталаб сен кетишинг билан мен уни олиб, ўқлаб қўйганман.

— Биз марсликлар — телепатлармиз, — деди совуққонлик билан мовий ниқоб. — Ўлик денгизнинг нариги томонида шаҳарларингиздан биттаси билан биз алоқа ўрнатганмиз. Сиз бугун радиони эшитдингизми?

— Менинг пирёмнигим занглаб қолган.

— Демак, сиз ҳеч нарсадан бехабарсиз. Жуда муҳим янгиликлар бор. Ерга дахлдор.

Кумуш қўл бир ҳаракат қилган эди, унда бронза гўшак пайдо бўлди.

— Йўқ демасангиз, мен буни сизга кўрсатаман.

— Тўппонча! — аста қичқириб юборди Сем Паркхилл.

Ғилофдан тўппончасини олди-да, у туманли қиёфага, либосга, мовий ниқобга қараб ўт очди.

Ниқоб бир лаҳза ҳавода қотиб қолди. Сўнг шойи либос шитирлади-да, қатма-қат майин тахланиб-тахланиб, худди мўъжаз цирк чодиридай ерга қулади, кумуш қўллар тош терилган йўлакни тирнади. Ва ниқоб оппоқ суяк ва мато уюми устини унсиз қоплаб олди.

Сэмнинг нафаси ичига тушиб кетди.

Хотини чайқалганча марсликнинг жасади устида турарди.

— Бу қурол эмас, — деди аёл эгилиб бронза гўшакни олар экан. — Бу хат бўлса керак. У сенга кўрсатмоқчи бўлган. Хат қандайдир илон алифбосида ёзилган, қара — ҳаммаси бир хил мовий илон. Мен бу белгиларни ўқий олмайман. Сен-чи?

— Йўқ.

— Бу марсча пиктограммалардан нима фойда, ташлаб юбор! — У атрофга ўғрилардек аланглаб қаради. — Тағин бошқалари ҳам бостириб келиб қолмасин! Уни тезроқ кўздан йўқотиш керак. Қани, белкуракни бер-чи!

— Нима қилмоқчисан?

— Кўмаман, бошқа нима қилардим?

— Уни ўлдирмаслик керак эди.

— Начора, хато қилдим. Бўла қол!

Аёл унга индамай белкуракни олиб келиб берди.

Соат саккизларга яқин Сэм Паркхилл қайтиб келди ва сосискахона олдидаги майдончани айбдорларча супуришга тутинди. Хотини қўлларини кўкрагига қўйиб, нур тушиб турган эшик олдида турарди.

— Чакки бўлди-да, — деди эр.

У хотинига бир қараб қўйиб, кўзини четга олди. — Кўрдинг-ку ўзинг, тасодифан шундай бўлиб қолди, вазият шунақа бўлиб қолди.

— Ҳа, — деди хотин.

— У қуролни олганида ғазабдан ўзимни тутолмадим.

— Қанақа қурол?

— Шунчаки, менга қурол бўлиб кўринди-да! Афсус, афсус! Яна неча марталаб такрорлашим керак!

— Жим! — деди Эльма бармоғини лабига қўйиб. — Жим!

— Менга барибир, — деди Сэм. — Мен бир ўзим эмасман. Бир нима бўлгудек бўлса, бугун “Сеттельменлик ерликлар, инкорпорейтед” мен томонда! — У нафрат билан пишқириб қўйди. — Марсликлар кулса ундан нари...

— Катта гапирма, — унинг сўзини бўлди Эльма.

Сэм қуриб қолган денгиз томонга қараб қўйди. У супургини қўлидан ташлаб юборди, сўнг яна олди; у анграйиб турарди. Лабларидан мошдеккина сўлак томчиси узилиб тушди-да, шамолда учиб кетди. Бирдан аъзои бадани титрай бошлади.

— Эльма! Эльма! Эльма! — деб юборди у.

— Ана келишди, — деди Эльма. Кўҳна денгиз тубидан худди мовий арвоҳлардек мовий тутунлар келарди, мовий елканлар остида ўн-ўн иккитача баланд Марс қум кемалари сирпаниб келарди.

— Қум кемалар! Аммо улар қолмаган эди-ку, Эльма! Улар йўқ бўлиб кетган эди-ку!

— Нима бўлганда ҳам бу уларнинг кемаларига ўхшаяпти, — деди аёл.

Қанақасига? Ҳукумат уларни мусодара қилган-ку! Ҳаммасини мажақлаб ташлашган, фақат бир нечтасини кимошди савдосида сотишган! Бутун округимизда бир мен шу кемани сотиб олган эдим, уни қандай ҳайдашни биламан!

— Қолмаганмиш... — такрорлади Эльма денгиз томонга бош ирғаб.

— Бўла қол, бу ердан тезроқ жуфтакни ростламасак бўлмайди!

— Нимага? — Чўзиб деди аёл, Марс кемаларига сеҳрлангандек қараб.

— Улар мени ўлдиришади! Машинага чиқ тезроқ!

Эльма жойидан қимир этмасди.

Сэм уни сосискахонага зўрлаб судраб олиб кетди. Бу ерда иккита машина турарди: биттаси яқин-яқингача мудом айланиб юрадиган юк машинаси ва иккинчиси кимошди савдосида эрмак учун сотиб олган кўҳна Марс қумкемаси эди. Сўнгги уч ҳафтада у бу кемада денгизнинг нариги томонидан силлиқ туб бўйлаб ҳар турли юклар таширди. Юк машинасига қаради-ю, эсига тушди. Мотор ерда ётарди — уни таъмирлаш билан у икки кундан бери овора эди.

— Юк машинаси юришга ярамаса кераг-ов, — деди Эльма.

— Қумкема! Ўтир тезроқ!

— Мени шу кемада олиб кетмоқчимисан? Ҳе йўқ-бе йўқ.

— Ўтир! Ҳайдай оламан!

Сэм хотинини ичкарига қараб туртди, ўзи изма-из сакраб чиқди-да, оқшомги шамолга кобальт елканни рўпара қилиб, рулни қаттиқ туртди.

Чарақлаган юлдузлар остида мовий Марс кемалари шитирлаган қумлар бўйлаб ўқдек сирпаниб келарди. То лангар эсига тушиб, уни жойидан суғуриб олмагунча, Сэмнинг кемаси жойидан қимир этмай турди.

— Кетдик!

Кучли шамол қумкемани ўлик денгиз туби бўйлаб суриб кетди, пастда эса биллур қоялар қум босиб ётар, устунлар ағдарилган, мармар ва мисдан қилинган ташландиқ бандаргоҳлар кўзга ташланар, ўлик шаҳарларнинг оппоқ шахмат доналари кўринар, қирмизи тоғ ёнбағирлари ястаниб ётар эди... Сэм орқасидан етиб келмагунча Марс кемалари тобора сийраклашиб бораверди.

— Бопладим-а, бурнини ерга ишқадим-а! — қичқирди Сэм. — Энди эса “Ракета компанияси”га хабар қиламан, улар менга қўриқчи беришади. Айт, қотмаган бошимни қотирмасин!

— Агар хоҳлашганида, сени тутиб олиб кетишлари ҳам мумкин эди, — ҳорғин жавоб берди Эльма. — Фақат бу уларга унчалик керак бўлмаган.

Сэм кулиб қўйди.

— Қўявер, мени қўйиб юборишармиди? Етишолмади, вассалом!

— Етишолмади? — Эльма бошини ирғаб унинг ортига ишора қилди.

Сэм орқасига ўгирилди. Устидан совуқ сув қуйгандек бўлди. У қайрилиб қарашга ҳам қўрқди. У орқадаги ўриндиқда, изғиринли тонгдаги одам нафасидек муваққат ва ланғиллаб турган ғўлачалар узра сузиб юрган мовий дудга ўхшаш, мўрт қамишдаги қировни эслатувчи эски замон оқ кашталарига ўхшаш ва чарх урган қор зарраларига ўхшаш алланарса бордек ҳис қилди.

Юпқа шиша сингандек овоз қулоққа чалинди: кулги. Сўнг яна жимлик. У орқасига ўгирилди. Кема тумшуғида, рул ёнида бир ёш аёл хотиржам ўтирарди. Бармоқлари сумалакдек ингичка, кўзлари ойдай ёрқин ва катта-катта, чақноқ, хотиржам.

Шамол уни тебратар, у эса бамисоли сувдаги аксдек чайқаларди, шойи либосининг мовий ёмғир жилғаларидек бурмалари унинг нозик бадани атрофида лип-лип қилар эди.

— Орқага бурилинг, — деди аёл.

— Йўқ, — Сэмнинг бадани жимирлаб, худди ҳавода осиғлиқ нафис матодек титрар эди, у қўрқув ва ғазаб ўртасидаги сарҳадда иккиланиб турарди. — Йўқол менинг кемамдан!

— Бу сизнинг кемангиз эмас, — жавоб берди арвоҳ. — У бизнинг дунёмиз каби қадимий. У бундан ўн минг йил муқаддам, денгиз қуриб, бандаргоҳ ҳувиллаб қолганда ҳам қумда юрар эди, сизлар эса, келгандилар, уни ўғирлаб, ўзларингизники қилиб олдингиз. Қани, орқага буринг-да, уни чорраҳага олиб бориб қўйинг. Биз сиз билан гаплашишимиз керак. Ғоят муҳим бир нарса содир бўлди.

— Йўқол кемамдан! — деди Сэм. У тўппончани чиқарганда чарм ғилоф ғичирлаб кетди. У обдон нишонга олди. — Сакра, учгача санайман...

— Керак эмас! — қичқириб юборди қиз. — Мен сизга ҳеч қандай ёмонлик қилмадим-ку, бошқалар ҳам. Биз яхшилик билан келдик.

— Бир, — деди Сэм.

— Сэм, — деди Эльма.

— Гапимга қулоқ солинг, — илтимос қилди қиз.

— Икки, — шафақатсизларча деди Сэм, тепкини кўтариб.

— Сэм! — қичқирди Эльма.

— Уч, — деди Сэм.

— Биз фақат... — гап бошлади қиз.

Тўппонча қарс этди.

Қуёш нурларида қор эрийди, қор зарралари буғга, ҳеч нарсага айланади. Ўчоқ алангасида даҳшатли махлуқлар рақс тушиб, қулар эди. Барча мўрт ва заиф нарсалар вулқон кратерида парчаланиб кетади ва ғойиб бўлади. Отилган ўқдан, оловдан, зарбадан қиз бамисоли газ шарфидек енгил қулаб тушди, муз ҳайкалчадек эриб кетди. Ундан қолган у-бу нарсалар — муз парчалари, қор учқунлари, дуд, — барини шамол учириб кетди. Кема тумшуғидаги ўриндиқ бўм-бўш бўлиб қолди.

— Сэм хотинига қарамасликка ҳаракат қилиб, тўппончани ғилофига солди. Ой нурига кўмилган қум денгизи бўйлаб кеманинг шитирлаб югуриши атиги бир дақиқагина қулоққа чалиниб турди.

— Сэм, — деди аёл охири, — кемани тўхтат.

Бўздек оқариб кетган Сэм хотинига юзланди.

— Йўқ, бундай қилолмайсан. Шунча йиллардан кейин сен мени ташлаб кетолмайсан.

Аёл тўппонча дастаси устида ётган эрининг қўлига қаради.

— Нимаям дердим. Сенинг қобилиятингга ишонаман, — деди аёл.

— Сендан бу нарсани кутса бўлади.

У бармоқлари билан рулни қисиб, бошини чайқади.

— Эльма, жинни бўлма. Ҳозир шаҳарга келамиз-да, хатардан қутуламиз!

— Ҳа, ҳа, — жавоб берди хотини лоқайд ўзини орқага ташлаб.

— Эльма, гапимга қулоқ сол.

— Сенга айтадиган гапим йўқ, Сэм.

— Эльма!

Улар оқ шахмат шаҳарчаси ёнидан кетишди ва заиф ғазаб ўтида ёнган Сэм бирин-кетин биллур минораларга қараб олти марта ўқ узди. Ўқ гумбуридан шаҳар майда шиша бўлакларига бўлиниб, тутдай тўкилди-қўйди. Гўё у совундан қирқиб ясалгандай ҳар томонга сочилиб, эриб кетди. Шаҳардан ном-нишон қолмади. Сэм қаҳ-қаҳ уриб кулди-да, яна ўқ узди. Сўнгги минора, сўнгги шахмат донаси ёниб кетди, учқунланиб чақнади-да, мовий пайраҳаларга айланиб, юлдузлар томон учиб кетди.

— Мен уларга кўрсатаман! Мен ҳаммасига кўрсатиб қўяман!

— Бўпти, бўпти, Сэм. Кўрсатавер. —Хира соя унинг юзини тўсиб олди. — Ие, яна битта шаҳар бор экан! — Сэм яна тўппончани ўқлади. — Ҳозир уни нима қилишимни бир кўриб қўй!

Орқадан эса мовий кема-арвоҳларнинг кўланкалари шиддат билан яқинлашиб, тобора катталашиб борарди. Аввалига у ҳатто уларни кўрмади ҳам, фақат гўё қум устида пўлат ғичирлагандек, ҳуштак ва чийилдоқ баланд оҳангни эшитди: У қум кемаларнинг ўткир тиғли бурунлари билан денгиз туби юзасини кесаётгандаги чиққан овоз эди. Қизил ва мовий нишонлар остидаги мовий кемаларда кўк қиёфалар, ниқоб кийган одамлар, кумуш юзли одамлар, кўз ўрнида мовий юлдузи бор одамлар, ёпиштирма олтин қулоқли одамлар, темир иякли ва ёқут лабли одамлар турар эди. Улар қўлларини кўкракларига қўйганча турар эдилар. Улар марсликлар бўлиб, уни таъқиб қилмоқда эдилар.

Бир, икки, уч... Сэм санарди. Марс кемалари унга жуда яқин келди.

— Эльма, Эльма, мен ҳаммасига бас келолмайман.

Эльма жавоб бермади, ҳатто қимир ҳам этмади.

Сэм саккиз марта ўқ узди. Бир қум кема майда-майда бўлакларга бўлиниб кетди, елканлар, зумрад кема танаси, унинг бронза қорни, ойсимон оппоқ рули ва бошқа қисмлари тўкилиб тушди. Ниқобдаги одамлар битта қолмасдан кемадан йиқилиб тушишди, қумга кўмилиб кетишди ва уларнинг ҳар бири устидан олов яллиғланди, аввал қизғиш тусда яллиғланди, сўнг қоп-қора қурум бўлиб, бурқсаб кетди.

Бироқ бошқа кемалар ҳамон яқинлашиб келар эди.

— Улар жуда ҳам кўп экан, Эльма! — қичқирди Сэм. — Улар мени ўлдирадилар!

У лангарни ирғитди. Фойдасиз. Елкан тахлам-тахлам бўлиб, ҳансираганча пастга учиб кетди. Кема, шамол, ҳаракат — ҳамма нарса тўхтади. Марснинг улуғвор кемалари Сэмни қуршаб олиб, унинг боши узра ғоз турганда бутун Марс қотиб қолгандек бўлди.

— Ерлик, — аллақаёқдан баланддан келган овоз қулоққа чалинди.

Кумуш ниқоблардан бири қимирлади, ёқут лаблар сўзларга монанд тарзда ялтиллади.

— Мен ҳеч нарса қилганим йўқ! — Сэм ўзини қуршаб олган башараларга қаради. — Улар юзтадан кам эмас эди.

Марсда жуда оз марслик қолган эди — нариси билан юз-юз элликта. Уларнинг барчаси шу ерда, ўлик денгиз тубида, ўзларининг қайта тирилган кемаларида, қирилиб кетган шахмат шаҳарлари ёнида эдилар, шаҳарлардан биттаси ҳозиргина тош теккан нозик гулдонга ўхшаб, майда-майда бўлиб кетди. Кумуш ниқоблар ярақлар эди.

— Булар барчаси англашилмовчилик, — деди у борт устига келиб туриб; унинг хотини ҳамон кема тубида мук тушиб, чала ўлик бўлиб ётарди; мен

Марсга хусусий ишбилармон, бизнесмен сифатида учиб келганман, бунақалари бу ерда кўп. Парчаланган ракета бўлакларидан ўзимга дўконча қуриб олдим, дўконча, ўзингиз кўрганингиздек, бинойидек, чорраҳанинг шундоқ ўзида. Бу жойни сиз биласиз. Қулинг ўргилсин қилиб ишланган-а, тўғрими? — Сэм нигоҳини битта башарадан бошқасига олганча, ҳиринглаб кулди. — Бу ерда бўлса, мана бу марслик пайдо бўлиб қолди, биламан — у сизнинг ошнангиз. Мен уни билмай ўлдирдим, ишонинг, бу бахтсиз ҳодиса. Менга ҳеч нарса керак эмас, мен фақат сосискахона очмоқчи эдим, бу Марсда ягона биринчи, марказий сосискахона бўларди, мен сизга айтсам. Тушунаяпсизми? Бутун сайёрада энг яхши қайноқ сосискаларни, падарига қусур, қалампирли ва пиёзли сосискаларни улашиш, яна пўртаҳол шарбатини манзират қилиш қандоқ зўр.

Кумуш ниқоблар ой нурида ҳаракатсиз ялтирар эди. Сэмга тикилган сариқ кўзлар ҳам чақнар эди. Унинг ошқозони қорни ичида қисилиб, бир думалоқ тошга айланиб қолди. У тўппончасини қумга ирғитди.

— Таслим бўлдим.

— Тўппончангизни олинг, — бир овоздан дейишди марсликлар.

— Нима?

— Тўппончангизни? — Мовий кема бурни узра жимжимадор қўл учиб чиқди. — Олинг уни, йўқотинг.

Ҳамон ишонмаганча у тўппончани олди.

— Энди эса, — давом этди овоз, — кемани ағдаринг-да, дўконингизга қараб туёғингизни шиқиллатинг.

— Ҳозироқми?

— Ҳозироқ! — деди овоз. — Биз сизга ҳеч қандай ёмонлик қилмаймиз. Сизга тушунтирамиз дегунча сиз қочиб қолдингиз. Қани, орқамиздан юринг.

Улкан кемалар оппоқ момиқлардек енгил ўнгланиб олишди. Қанотли елканлари аста ҳавода пирпирай бошлади, гўё биров кафти билан туртгандек. Ўнгланаётган ниқоблар чарақларди, соялар муздек олов бўлиб куйдирар эди.

— Эльма! — Сэм инқиллаб-синқиллаб кемага тирмашиб чиқди. — Чиқ, Эльма. Қайтамиз. — У ногаҳоний халоскорликдан шу қадар ўзини йўқотган эдики, ҳатто унинг оғзидан чиқаётган сўзларни ҳам англаб бўлмасди. — Улар мени ҳеч нарса қилмайдилар, мени ўлдирмайдилар, Эльма. Чиқ, мусичагинам, ўрнингдан тур.

— Нима... Нима? — Эльма саросималаниб атрофга жовдирарди ва уларнинг кемалари шамолда ўнглангунча аёл худди тушдагидек аста ўрнидан турди ва тош тўлдирилган қопдек, бошқа бир оғиз ҳам сўз айтмай, ўриндиққа оғир чўкди. Кема остидаги қум орқага қочарди. Ярим соатдан кейин улар яна чорраҳада пайдо бўлишди, кемалар лангар ташлаб, ҳамма пастга тушди.

Сэм ва Эльма рўпарасига марсликларнинг Бошлиғи келиб тўхтади:

Ниқоб жилвирланган бронзадан ясалган, кўзлари — тубсиз қоп-қоронғи жарлик, оғиз — сўзлар шамолдай учиб чиқаётган ғор.

— Дўконингизни шайланг, — деди овоз. Ҳавода олмос қўлқопли қўл йилт этди. — Ширинликлар тайёрланг, зиёфат тайёрланг, ўзга юрт шаробидан тайёрланг, зеро бугунги тун — ҳақиқатдан ҳам буюк тундир!

— Бундан чиқди, — сўз қотди Сэм, — сиз бу ерда қолишимга изн бераяпсизми?

— Ҳа.

— Мендан жаҳлингиз чиқмаяптими?

Ниқоб жиддий ва қаҳрли, совуққон ва сўқир эди.

— Ўзингизнинг емакхонангизни тайёрланг, — аста деди овоз. — Энди мана буни олинг.

— Бу нима? — Сэм сиртида илонсимон иероглифлар чуваланган юпқа кумуш варақ найчага тикилиб қолди.

— Бу кумуш тоғлардан мовий тепаликларгача, ўлик денгиздан ой тоши ва зумрадлари бўлган олис водийларгача Ердан юборилган туҳфа, — деди Бошлиқ.

— Ҳаммаси меникими? — бидирлади Сэм қулоқларига ишонмай.

— Сизники.

— Юз минг квадрат мил-а?

— Сизники.

— Эшитдингми, Эльма?

Эльма ерда орқаси билан сосискахонанинг алюминий деворига суяниб ўтирарди; у кўзларини юмиб олган эди.

— Ахир нега, не сабабдан буларнинг ҳаммасини менга инъом этаяпсиз? — Темир ўйиқли кўзга қарашга ҳаракат қилиб, сўради Сэм.

— Бу ҳаммаси эмас. Мана.

Яна олтита найча. Бошқа ерларнинг белгилари, номлари овоз чиқариб битта-битта саналади.

— Ахир бу Марснинг тенг ярми-ку! Мен Марснинг ярмига хўжайинман! — Сэм найчаларни Эльманинг юзи олдида силкитганча девонавор қаҳ-қаҳ уриб кулар эди. — Эльма, эшитдинми?

— Эшитдим, — жавоб берди Эльма осмонга қараб.

Афтидан у ниманидир қидирарди. У аста-секин ўзига келмоқда эди.

— Раҳмат, катта раҳмат, — деди Сэм бронза ниқобга.

— Бу бугун тунда содир бўлади, — жавоб берди ниқоб. — Шай бўлиб туринг.

— Бўпти, дарвоқе, бугун нима бўлади — бирон бир кутилмаган нарсами? Бу ердан ракеталар, эълон қилингандан олдинроқ, муддатидан бир ой аввал учиб келадими? Одамлари билан, кончилари билан, ишчилари ва уларнинг хотинлари билан барча ўн минг одам, юз минг одам учиб келади дедингизми? Жуда зўр бўлар эди-ку, тўғрими, Эльма? Кўрдингми, ахир айтган эдим-а, бу қишлоқда мингта аҳоли билан иш битиб қўя қолмайди девдим-а. Бу ерга яна эллик минг одам учиб келади, бир ойдан кейин — юз минг одам, йил охирига бориб ҳаммаси бўлиб — Ердан беш миллион одам келади! Энг серқатнов йўл устида, конларга борадиган йўлда менинг яккаю-ягона сосискахонам, менинг сосискахонам қад кўтариб туради!

Ниқоб шамолда парвоз қиларди.

— Биз энди кетамиз. Шайланинг. Бутун мана шу ўлка сизларга қолади.

Учар ой нурида қадимги кемалар — қазилма гулларнинг маъдан япроқлари, мовий султонлар, улкан ва шовқинсиз кўм-кўк капалаклар — орқага бурилишди ва силлиқ қумдан сирпаниб кетишди, ниқоблар эса ҳамон нур таратиб ялтирар эди, бу ҳол сўнгги шуъла, сўнгги мовий зиё тепаликлар орасида кўздан йўқолмагунча давом этиб турди.

— Эльма, улар нега бундай қилишди? Нега мени ўлдиришмади? Наҳотки улар ҳеч нарсани билмасалар? Уларга нима бўлди ўзи? Эльма? Ҳеч нарсани тушуна олдингми? — У аёлнинг елкасидан силталади. — Марснинг ярми — меники!

Аёл осмонга қаради, у ниманидир кутмоқда эди.

— Кетдик, — деди Сэм. — Ҳамма нарсани шайлаш керак. Сосискани қайнатиш, булочкаларни иситиш, қалампир соусини қайнатиш, пиёзни тозалаб, тўғраш, зираворларни жой-жойига қўйиш, салфеткаларни халтачаларга солиб қўйиш керак, ҳаммаёқ ёғ тушса ялагудек тоза бўлиб туриши керак! Эҳ-ҳе! — У товонларини баланд ирғишлатганча қандайдир усулсиз рақсда чаққон ҳаракатлар қилди. — Мен бахтлиман, йигитча, бахтлиман, сэр, ўзича хиргойи қилди у. — Бугун менинг бахтли куним!

У телбалардек ишлар эди: сосискаларни қайнаётган сувга ирғитар, булкаларни кўндалангига парраклар, пиёзни қиймаларди.

— Анови марслик нима деганини эшитдингми — кутилмаган воқеа эмиш! Бу ерда фақат бир нарса бўлиши мумкин, Эльма. Мана бу юз минг одам муддатидан илгари учиб келаяпти бугун тунда, учиб келаяпти! Бу ерда қанақанги жиз-биз бўлиб кетишини ўйлаяпсанми! Ярим тунгача ишлаймиз, ҳар куни, у ерда эса яна туристлар бостириб келади, Эльма. Бу пул дегани ёмғирдек ёғилади ҳали.

У ташқарига чиқди ва осмонга қаради. Осмонда ҳеч нарса кўринмас эди.

— Ҳар дақиқада, — деди у муздек ҳаводан ҳузур қилиб симирганча; керишиб, кўкрагига уриб қўйди. – Оҳ-оҳ!

Эльма сукут сақларди. У қовурдоққа картошка тозалаб арчир ва бир кўзи осмонда эди.

Ярим соат ўтди.

— Сэм, — деди у. – Ана у. Қара.

Сэм қаради ва кўрди.

Ер.

Бамисоли дид билан ишлов берилган ёрқин, ям-яшил Ер тепаликлар ортидан кўтарилиб келарди.

— Момо Ер, — меҳр билан шивирлади Сэм. — Жондан азиз Момо Ер. Оч ва яланғоч одамларингни бу ёққа, менинг олдимга юбор. Э... Анови шеърда нима дер эди? Оч одамларингни олдимга юбор, Момо Ер. Сэм Паркхилл ҳозиру нозир, қайноқ сосискалар сизга мунтазир. Қайнамоқда соус, сувга тўлар оғиз. Бўла қол, Ержон, юбор ракеталарингни!

У кашфиётидан завқлангани бир четга ўтди. Мана у, сосискахона, ўлик денгизнинг тубида арчилган тухумдек ялтиллаб турибди, юзлаб миллик бийдек чўлда нур ва иссиқликнинг ягона манбаи. Баҳайбат қора баданда ёлғиз тепиб турган юракнинг ўзгинаси.

У ҳатто ҳаяжонланиб кетди ва кўзлари фахр ёшларидан намланди.

— Бунда хоҳласанг-хоҳламасанг ювош тортиб қоласан, — деди у қайнаб турган сосискалар, иссиқ булочкалар ва сариёғ исини ичига тортаркан. — Келиб қолинг, — юзланди у юлдузларга, — олиб қолинг. Қани, ким биринчи?

— Сэм, — деди Эльма, тим қора осмондаги Ер бирдан ўзгара бошлади.

У алангаланди.

Ер баркашининг бир қисми тўсатдан миллион зарраларга парчаланиб кетди — гўё улкан қуроқсурат тўкилиб тушгандек бўлди. Бир дақиқа ўтгач, Ерни уч ўлчамга катталашган даҳшатли аланга тиллари чулғаб олди, сўнг қисқара бошлади.

— Нима бўлган эди унга? — Сэм осмондаги яшил оловга қараб турарди.

— Ер, — жавоб берди Эльма қўлларини кўкрагига босиб.

— Қанақасига бу Ер бўлар экан, бу Ер бўлиши мумкин эмас! Йўқ, йўқ, Ер эмас! Бўлиши мумкин эмас.

— Бўлиши мумкин эмас, дейсанми? — деди Эльма унга қараб. —Энди бу Ер эмас, ҳа, энди бу ортиқ Ер эмас, — сен шундай демоқчимидинг?

— Ер эмас, йўқ, йўқ, бу Ер эмасди, — улиб деди хотини.

У қимир этмай турарди, қўллари соч ўримларидек осилиб турарди. Оғзи очиқ, маъносиз