Adashgan avtobus 3 (kamolov)
Nabijon hoshimov asari
Нилуфар мириқиб кула бошлади. Жамшид сол рулини ушлаб олганича гўё бахшилардек завқ билан қўшиқ айтарди. Аммо у бир пайт ҳазил қилгиси келди шекилли, аста мусиқа созини ўзгартирди, бироқ "ишни бузиб" қўйди.
Бизлар билмай севишиб қўйдик,
Билмай бўса олишиб қўйдик,
Нақд бўлмаса... нанай-на-нанай
Вой мен ўламан, вой-дод, ўламан!..
– Ҳе ўлмай ўлинг, айнимай! – деди қизнинг жаҳли чиқиб.
– Қани, менга яқинлашиб кўринг-чи! Ўзимни нақ сувга ташлаб юбораман-а!
– Ҳа энди, бир ҳазиллашдим-да, асалим.
– Асалим деманг. Ҳе, суюқ!.. Одам бўлмай кетинг! Ўзи қанақа аҳволдамиз-ку.
Қиз бошқа гапиролмади. У севиклисининг қалтис ҳазилидан чиндан ҳам хафа бўлганди.
Шу маҳал қаттиқ гудок овози эшитилди. Дарё муюлишида улкан кема пайдо бўлди. У сувларни шалоплатиб шитоб билан бостириб келарди. Жамшид шошиб қолди. У солни четга олиши керак эди. Аранг улгурди.
Кема шундоқ ёнларидан ўтиб кетди. Қиз қўрққанидан қичқириб юборди. Сув қаттиқ чайқалиб, беаёв тўлқинлар солни ағдариб юбораёзди. Нилуфар ўзини ушлолмай қолди, "Жамшид ака!" дея қичқирганича сувга ағдарилди. Сўнгра солга тармаша кетди.
– Қўрқма, Нилуфар! Ҳозир сени тортиб оламан!
Қиз қўрққанидан қичқирмоқчи бўлар, аммо оғзи сувга тўлиб қолмоқда эди. Йигит уни солга аранг чиқариб олди. Нилуфарнинг уст-боши шалаббо бўлганди. У қўрққаниданми ёки сувнинг совуқлигиданми, дир-дир титрарди.
– Оббо, қаердан кела қолди-а, бу палакат?
– Кийимингни алмаштир.
– Йўқ!!! – дея жеркиб берди қиз.
– Ахир, шамоллаб қоласан-ку. Бўл тез, чодир тагига кир. Сумкада кийимларим бор.
Қиз дийдираб ўтираверди. Жамшид сумкадан сочиқ олиб берди.
– Бўл тез, деяпман. Мен қарамай тураман.
Нилуфар ўрнидан турди.
– Сиз бошқа бунақа ҳазил қилманг, хўпми? Қаранг, худогаям хуш келмади. Нақд бўлмаса, ҳозир мендан ажраб қолардингиз.
– Хўп. Бошқа қилмайман. Сўз бераман! Мени кечир...
Қиз устки кийимларини алмаштириб, бошига сочиқ танғиди. Йигит қиз сиқаётган кийимларни қўлига олиб, ўзи сиқа кетди.
– Жамшид ака, қирғоққа чиқиб, олов ёқмасак бўлмайди.
– Майли, қулай жойни мўлжаллаб ўнг қирғоққа тўхтаймиз-да, ўша ерда тунаймиз.
– Айиқ, бўрилар бор, дейишади-ку.
– Улар оловдан қўрқишади. Эрта тонгдан яна сузишни давом этдирамиз.
– Қирғоққа тезроқ ҳайданг, бўлмаса. Мен совқотиб кетдим, – деди қиз дийдираб.
– Хўп, – деди Жамшид ва солни қорайиб, сирли кўриниб турган нариги соҳилга томон бурди. Аммо қирғоқ баланд тик қоялардан иборат бўлиб, унинг тепасидаги дарахтлар ортидан тўлин ой нохуш мўраларди. Ниҳоят бир амаллаб қайинзорлар оралиғидаги кичик қуруқликка чиқишди. Оқ қайин дарахтлари дарё шаббодасида сокин тебранишар ва рақсга тушаётган оппоқ ва гўзал рус қизларини эслатарди.
Жамшид солнинг арқонини бир дарахт шохига боғлаб қўйди-да, қайинзорлар оралаб ўтин-чўп йиғишга киришди. Ҳадемай сокин Обь дарёси соҳилида қизғиш гулхан пайдо бўлди.
Жамшид ила Нилуфар оловга тикилиб ўтиришди. Овқатланишди, кийимларини қуритишди. Ўтин-чўп кўп экан. Жамшид уларни уюб қўйди. Сўнгра у ўтириб Нилуфарга атаб "Оқ қайин" қўшиғини хиргойи қилди:
Зангор ўрмон бағрида,
Мағрур ўсган оқ қайин.
Сенга келдим атайин,
Кел, қўшиғим айтайин.
Сени кўриб эсладим,
Оқ билак малагимни.
Ёшликнинг тор йўлида,
Йўқотган тилагимни.
Бағритошлар бор ҳали,
Қилмишлари атайин*...
Қиз унинг елкасига бошини қўйганича ухлаб қолди. Аммо кўп ўтмай шамол турди ва самодаги булутлар қалинлашиб қорая бошлади. Узоқларда момоқалдироқ гумбурлаб, яшин чақнарди. Ҳадемай ой ва юлдузлар ҳам кўринмай қолишди. Қайинлар шовуллади, шамол бошланди. Дарё тўлқинланиб шалоплаган овоз чиқарар, сол эса тўқиллаб қирғоқдаги тошларга уриларди.
Жамшид уйқудаги қизни ётқизиб қўйди-да, нари-бери юриб, нима қиларини билмай боши қотди. Ёмғир томчилади. Шу етмай турувди. Нима қилсак экан? Солдаги чодир ичига кириб олсакми, ўйлади ўзича. Аммо сувнинг чайқалиб, тўлқинлар сол устига сачраётганини кўриб, фикридан қайтди. Қирғоқдан бирор бошпана топиш керак. Лекин қоронғилик қўйнида қорайиб турган пастак дов-дарахтлардан бўлак ҳеч нимани кўриб бўлмасди. Фақат биргина йўли солдаги чодир брезентини ечиб қуруқликка тиклаш мумкин. Жамшид шундай қилди. Ишини тугатган ҳам эдики, шаррос ёмғир қуя бошлади, шамол янада кучайди. Нилуфар ҳам уйғониб йигитга ёрдамлашди. Брезент чодир ёнларига тош ва тўнкаларни бостириб, пастак чодир тиклашди. Олов вишиллаб, аллақачон сўниб бўлди. Устларига бор кийимларини кийиб ётишди. Увиллаётган шамол ва тапирлаётган ёмғир шовқинида бир-бирининг пинжига кириб ухлаб қолишди.
Эрталаб бир кеманинг қаттиқ гудоги ва қушларнинг чириллашидан чўчиб уйғонишди. Шамол ҳам, ёмғир ҳам тинган, дилларни яйратадиган мусаффо ҳаво ҳукмрон эди. Аммо сол кўринмасди. Уни сув оқизиб кетибди. Шошилинчда Жамшид уни маҳкамроқ боғламаган шекилли. Энг ёмони, захирадаги озуқа, болта ва бошқа асбоблар ҳам солда эди.
– Оббо, энди нима қилдик-а, Нилу?
– Пиёда кетамиз, бошқа илож йўқ. Айтмоқчи, пароходлар тўхтамасмикан-а?
– Йўқ. Уларнинг махсус тўхташ жойлари бор, аҳоли яшайдиган манзилдагина тўхташади.
– Ўшанақа жойга борайлик. Ҳар ҳолда анавилардан қутулиб олдик-ку.
– Ҳа, тўғри айтасан. Ўзинг тузукмисан?
– Яхши. Олов бўлмаганида, шамоллаб қолардим.
– Унда қолган қотган нонимиздан еб йўлга тушайлик. Сув сероб, яхшиямки, қозоқ даштларида эмасмиз.
– Ҳа, ўрмонда ҳар хил мевалар ҳам кўп бўлади, дейишади.
Улар чодир, гитара ва бор лаш-лушларини йиғиштиришди-да, қирғоқдаги тик қояларга чиқиш учун йўлга тушишди. Эҳтиёткорлик билан жилға бўйлаб баландлик сари юраверишди.
Йигит қизнинг қўлидан маҳкам ушлаб, деярли уни судраб чиқиб бораркан, қизнинг нозик бармоқлари йигитнинг қайноқ кафтлар оғушига ғарқ бўлган, икки ёшнинг юраклари шавқ ила лиммо-лим эди.
Ниҳоят, баландликка чиқиб олишди. Қарағайзор ўрмон экан. Олмахонлар дарахтдан дарахтга сакраб қувлашиб юришарди. Одам шарпасини сезган улкан шохлари дарахт буталари мисол тарвақайлаб кетган буғулар ҳуркиб қочишар, турли-туман қушлар овози зангори ўрмонни тутганди.
Улар табиат жамолига мафтун бўлиб узоқ юришди. Йўл-йўлакай ўрмон меваларидан териб еб боришди. Бир-икки жойда ағанаган дарахтлар ходасига ўтириб дам олишиб, яна йўлда давом этишди. Аммо оқшом чўка бошласа ҳам на бирор авто ёки темир йўлига дуч келишмади. Қуёш бота боргани сари кўнгилларини яна хавотирлик чулғади.
– Тезроқ юр, Нилуфар, бирор бошпана топайлик, – деди Жамшид хавотирли оҳангда.
– Оёғим оғриб кетди. Берган этигингиз қисиб ташлади-ку.
– Пайтавасини еч.
– Таги нам-ку, сув кирибди.
– Тўхта, менда целлофан пакетчалар бор. Пайтавани ечиб, ўрнига пакетчаларни киясан.
Шундай қилишди. Қизнинг пайпоқлари ҳам нам бўлиб кетганди. Уни ҳам ечиб ташлашди. Оёқлари музлаб қолай дебди. Йигит қизнинг оёқларини қўли билан силаб, куҳ-куҳлаб ҳарорат бахшида этди.
– Тўхтамай аста юраверамиз, бўптими? Шундай қилсак, совқотмаймиз. Эртага кундузи бирор аҳоли яшайдиган жойга етиб олсак, кейин ухлайверамиз.
– Хўп, – деди қиз итоат билан.
Олган фонарлари асқотди. Қўлларидаги таёқлар асо вазифасини бажарса, ҳам ҳимоя учун хизмат қиларди.
– Эй худо, бу ўрмон қачон тугайди-а? – сўради қиз тоқати тоқ бўлиб.
– Ҳеч қачон тугамайди, улар бепоён, – деди Жамшид. – Фақат ораларида йўллар бор. Биз ўша йўлга чиқсак бўлгани, йўловчи машиналарда бирор қишлоқ ёки шаҳарга етиб оламиз.
– Бу ерларни биласизми ўзи?
– Харитадан кўрганман. Шимол томонда Томск, жанубда Барнаул, ғарбда Новосибирск шаҳарлари бор. Биз Новосибирскка етиб олишимиз керак.
– Нима учун?
– У ерда Тошкент поезди юради. Кейин хусусий автобуслар ҳам бор. Улар жудаям арзон.
Жамшид гап билан бўлиб чуқурга дуч келганини сезмай қолди. Оёғи сирғалиб тўсатдан пастликка думалаб тушиб кетди. Қўлидаги фонарча отилиб кўлмак сувга тушди. Энди ягона чироқда қолишди. Қиз "Вой, Жамшид ака, эҳтиёт бўлинг!" деганича тепаликда қолди. Йигит эса қоп-қора чуқурлик қўйнида ғойиб бўлди. Боши нимагадир урилиб ҳушидан кетди. Қиз қўрққанидан бетўхтов қичқира бошлади.
– Жамшид ака! Сизга нима бўлди?! Нега жимсиз?!.. Мени қўрқитманг!.. Ҳой, ким бор?! Ёрдам беринглар!!!
Унинг овози қоронғи ўрмонда акс-садо берар, қушлар безовталанар ва аллақандай шарпаларни ўзига жалб қилаётгандек эди. Аллақаёқдан бир итнинг вовиллаган овози ҳам эшитилди. "Жамшид ака!" дея қиз энди бақириб йиғлай бошлади. Ниҳоят йигит ўзига келди.
– Қўрқма! Ҳозир чиқиб бораман! – деди у пастликдан туриб, инқиллаб.
– Вой, соғмисиз? Мени қўрқитманг, Жамшид ака! Манави ёғочни ушланг, тортиб оламан, – деди қиз ва қўлидаги асони шапиллатиб уриб қўйди. Лекин ҳадеганда Жамшиднинг қўли асога илашавермади. Қиялик нам тупроқли бўлиб, оёқлари сирпаниб кетаверди.
Ниҳоят кийимлари дабдала, лой ҳолида йигит жарликдан аранг судралиб чиқди. У терлаб-пишиб кетганди. Қиз унинг устига ўзини ташлаб ҳўнграб йиғлаб юборди.
– Бошим... – деди йигит базўр.
– Бошингизга нима қилди? Уриб олдингизми? – деди қиз ва пайпаслаб кўрди. Қўли иссиқ қонни туйди. Бўйнидаги шарф қилиб боғлаб олган рўмолини шоша-пиша ечди-да, унинг пешонасини боғлади. Сўнгра боласини аллалаётган онадек уни бағрига олиб аста тебратиб ўтирди ва теварак-атрофга умид билан боқиб "Ҳой, ким бор?! Бизга ёрдам беринглар!" дея қичқирди.
Узоқда итнинг вовуллаган товуши тинмаган эди. Буни Жамшид ҳам эшитди ва ҳушёр тортди.
– Ит овози-ку! Қаёқдан келаяпти?
Қиз яна қичқирди.
– Эҳ-ҳе-ҳей, ким бор?!!
– "Помогите, люди!"де, Нилу. Қаттиқроқ бақиравер!
– Помогите, люди!!!
Ит яна ҳурий бошлади. Овознинг қайси томондан келаётганини чамалаб кўришди ва ўринларидан туришди.
– Юра оласизми?
– Ҳа. Машъала ёқиб олишимиз керак.
– Қандай ёқамиз? Ёғоч-чўплар ҳўл-ку.
– Унда чодиримизни ёқамиз. Уни бўлакларга бўлиб, ёғочга яхшилаб ўраб боғлаймиз-да, биттадан ёқиб кетаверамиз. Сумкада одеколон бор.
Шундай қилишди. Чодирни пичоқ билан лентасимон бўлакларга бўлишди-да, асолари ва бошқа ёғочларга боғлаб чиқиб, бирини ёқиб, бошқасини туташтириш учун захирага олишди. Машъала иш берди. Ит уни сезган чоғи, ҳуриши янада кучайди. Аммо улар дуч келган жарликни айланиб ўтишни ҳам, чуқурлик тубига тушиб, яна қандай чиқишни ўйлаб бошлари қотишди.
– Тонг отишини кутамиз.
– Яна кечагидай ёмғир бошланса-чи? Энди чодиримиз ҳам йўқ.
– Олов ёқиб ўтираверамиз-да, бугун ухлаш йўқ. Бирор овчи ёки ўрмончи келиб қолар.
– Қорним очиб кетди.
– Егулик ҳам қолмади. Ҳаммаси оқди-кетди. Сувимиз ҳам оз қолди.
– Юришда давом этиб жарликни айланиб ўтишга ҳаракат қилайлик.
Улар аста кета бошлашди. Жамшид машъалани кўтариб олди. Нилуфар эса оқсоқланаётган ёрини суяб борарди. Узоқ юришди. Тўртинчи машъала ҳам ёниб битди. Аммо чуқурликнинг охири кўринмас, аксинча, у қайрилиб "ит овози"дан ҳам узоқлашиб кетишди. Ҳолдан тойишди. Шундай чарчашдики, ағанаб ётган дарахтлар тепасидан ҳам ўтолмай қолишди. Бир жойда уч-тўрт дарахт бирданига ағанаган ва шохлари қуруқ экан. Шу ерда олов ёқиб, тонг оттиришга қарор қилишди...Жамшид бировнинг қаттиқ туртишидан чўчиб уйғонди. Тонг отган, ёққан оловлари сўниб, қолдиғи тутаб турарди.
– Ҳой, тур ўрнингдан. Сенлар кимсан?! – дея ўшқирди кимдир рус тилида.
Жамшид тепасида бир серсоқол, бўйдор мўйсафиднинг ов милтиғини ўқталиб турганини кўрди. Нилуфар ҳам чўчиб уйғонди. Унинг юзини бир ит искамоқда эди. "Барсик, нетрогай", деб қўйди чол.
– Биз, ҳалиги, адашиб қолдик. Йўлимизни йўқотдик.
– Хўш, қаердан келяпсизлар?
– Мен қурувчиман. Меҳнат таътилига чиқдим. Мана, ҳужжатларим бор.
– Бу қиз ким?
– Хотиним. У ошпаз эди.
Мўйсафид ҳужжатларни кўздан кечирган бўлди.
– Бу ёқларда нима қилиб юрибсизлар?
– Дарёда қайиқда кетаётгандик, шамол, ёмғир бошланиб қолди. Қирғоққа чиқдик. Сўнг қайиғимиз оқиб кетибди.
– Тунда қичқирган сенлармидинг?
– Ҳа. Мен чуқурга йиқилиб тушувдим. Хотиним қўрқиб кетди. Кейин қаёққа боришни билмадик.
– Тушунарли. Мен ўрмончи Егорман. Туринглар, кетдик. Сизларга бошпана бераман.
– Катта раҳмат сизга! Турақол, Нилуфар.
– Қаерликсизлар?
– Ўзбекистондан.
– Ҳе, тирикчилик қурсин-а. Нима, ўзларингда иш йўқми? – сўради Егор кесатиб.
– Иш-ку, кўп. Бир кўрмаган юртларни кўрайлик, дедик-да. Ҳам саёҳат, ҳам тижорат, дегандек...
– Яхши. Менинг бир чала қолган иморатим бор, битиришга ёрдам берасанми? Бир ўзим эплай олмаяпман.
– Гап йўқ. Фақат кейин бизни Новосибирскка кетишимизга йўл кўрсатиб қўйсангиз бўлгани.
– Ўғлим Новосибирскда яшайди. Ҳар олти ойда бир келиб кетади.
– Нима, машинада келадими?
– Вездеход машинасида. Бошқа машиналар бу ёқларга келолмайди. Атроф ботқоқлик, баланд-пастлик. Бу ерлар давлат қўриқхонаси ҳисобланади. Менинг вазифам асосан ўрмонни ёнғиндан асраш. Сизлар ёққан оловни сездиму шу ёққа қараб ошиқдим. Бу ерларда ёнғин чиқса, ёмон бўлади. Ҳўлу қуруқ баробар ёнаверади. Энг ёмони, бу ерга ўт ўчириш техникалари етиб келолмайди. Йўл йўқ.
– Биз қандай кетишимиз мумкин?
– Сизларни фақат ўғлим олиб кета олади. У яна бир ойларда келиши керак. Мен унга анчагина асал ғамлаб қўйганман. Ҳақиқий табиий асал. Эшитганмисан, ҳалиги айиқлар ейди-ку.
– Ҳа-ҳа, – деди Жамшид эртакларда ўқиганларини эслаб, лекин "Ўғлим сизларни бир ойдан кейин олиб кета олади" деган гапдан юраги увишди. Ахир, бунда меҳнат таътили тугайди-ку. Кибриё холани ҳам қутқариш керак. "Таваккал, борайлик-чи", деб қўйди йигит хаёлан.
Улар кетиб боришаркан, ўрмончи тинмай жаврар, олапар ити хакиллаб гўё йўл бошлаб кетмоқда эди. Нилуфар Жамшиднинг қўлини маҳкам ушлаб олди. У энди ўз тақдирини Жамшидсиз тасаввур ҳам қилолмасди.
* * *
Егор амакининг хотини Маша хола уларни очиқ чеҳра билан қарши олди. Бошқа дунёдан узилиб қолганликлари учунми, одамлар билан мулоқотни соғинганликлари шундоқ сезиларди. Айниқса, ўзбекистонликларнинг ташрифи Маша холани қувонтириб юборди. Унинг Новосибирскдаги ўғли Дмитрий ҳарбий хизматни Самарқандда ўтаган эмиш.
Нилуфар рус тилини яхши билмаса-да, ўзига бўлаётган илиқ меҳрни туйди ва елиб-югуриб гўё келинчаклардай холанинг уй юмушларини бажара кетди. Жамшид ўша куниёқ Егор амакининг чала қурилишини битказиб бериш учун ишга тушди. Асбоб-ускуналар етарли экан, ёғоч кўп. Фақат ходаларни икки кишилашиб кўтариш ва териб чиқиш керак экан. Бу уйни улар яшаб турган уйдан андоза олиб қура бошлашди. Ёмон бўлмади. Жамшид туну кун меҳнат қилди ва бир ҳафтада икки хонали уйни ички тахтали қопламалари билан битказиб берди. Нилуфар ҳам ёрдам берди. Егор амаки от миниб чиқиб кетар ва баъзан кеч қайтарди. Атрофни тартибга келтирди. Ўтин ғамлашиб, чол-кампирнинг кўнглини олишди.
Уч ҳафта ўтгач, ҳақиқатдан ҳам ғилдираклари ҳарбий танк занжирига ўхшаш бир юк машинаси гулдираб келиб қолди. Бу ўша Дмитрий эди.
Дмитрий бажарилган ишларни ва ота-онасининг кайфиятини кўриб хурсанд бўлди ва Жамшид билан тез чиқишиб кетди. У бир-икки ўзбекча ибораларни ҳам биларкан, кулишиб ўтиришди. Қуюқ меҳмондорчиликдан сўнг Жамшид рус тилида қўшиқ хиргойи қилиб берди. Сўнгра ҳаммалари рус халқ қўшиқларидан биргалашиб ижро этишди.
Эртасига Дмитрий Жамшидга бир таклиф айтди:
– Жамшид, шу ерга доимий ишлагани келаверинглар, отамга ёрдамчи, ўрмончи бўласан. Хотининг онамга ҳамроҳ.
– Раҳмат. Лекин биз бунақа, одамлардан ажралиб яшашга ўрганмаганмиз-да.
– Ўйлаб кўр. Ойлик маошларинг яхши бўлади. Анави мен учун қурган уйингда ўзинг яшайверасан. Гапнинг тўғриси, анчадан буён бу ерга ишончли оила қидираётгандим. Новосибирскда иш излаган эмигрант, гастербайтерлар кўп. Лекин сизлар бошқача экансиз. Ота-онамга ҳам маъқул бўлибсизлар.
– Раҳмат, Дмитрий. Мен бу ҳақда ўйлаб кўраман. Чунки менинг дўстларим, ўз қурилиш бригадам бор. Кейин яна бир муаммо қийнайди.
– Қанақа муаммо?
– Нилуфарнинг онаси, яъни қайнонам ҳозир тутқунликда. Уни тезроқ қутқариш керак.
– Нима? Қанақа тутқунлик? Қаерда у?
– Бир корхонада. У ерда четдан келганларни худди қамоқдагидек ишлатишаркан.
– Ҳм-м... Демак, ноқонуний ташкилот экан-да.
– Эҳтимол. У ер қаттиқ қўриқланаркан.
Шундан сўнг Дмитрийга бўлиб ўтган воқеалар тафсилотини гапириб беришига тўғри келди.
– Эҳ-ҳе, шунақа ишлар, де. Демак, бу қиз хотининг эмасмиди?
– Ҳа, у қаллиғим.
Дмитрий жиддий ўйланиб қолди. Унинг юз-кўзидан, самимий қарашларидан жуда-жуда ёрдам бергиси келаётгани сезилиб турарди.
– Жамшид, мен сизларга қўлимдан келганича ёрдам бераман. Бу ифлос мафиозлар мени ҳам анча-мунчага чув туширишган. Ўша корхона, қурилиш объектинг қаерда жойлашганини аниқ тушунтириб бера оласанми?
– Ҳа. У дарёнинг нариги соҳилида Вороново деган посёлкадан у ерга йўл бор. Шунақа ўрмон ичида, дарё соҳили яқинида.
– Бўпти. Биз эртага жўнаймиз. Мен дўстларимни ишга соламан. Ўша заводда тахминан неча киши ва қаерликлар ишлашмоқда?
– Нилуфарнинг айтишича, олтмиштача осиёликлар. Суткасига ўн олти соат ишлашади. Шароитлари жуда оғир. Паспортларини олиб қўйишган.
– Тушунарли. Демак, XXI аср қуллари. Тағин давлатимизни демократия тараққий этган давлат дейишади. Хиҳ, виждонсизлар, – деб қўйди Дмитрий жаҳл билан.
Эртасига вездеходда йўлга тушишди. Егор амаки ва Маша холалар уларни ўз фарзандларидек кузатиб қолишди. Йўлга егуликлар, иссиқ кийимлар беришди. Дмитрий йўл бўйи қандай қилиб Кибриё хола ва бошқаларни тутқунликдан озод қилиш ҳақида режа тузди, ва ниҳоят, бир қарорга келди шекилли, машинани тўхтатиб аллакимга қўнғироқ қила бошлади. Унинг телефони ўзининг айтишича, сунъий йўлдош орқали боғланаркан. Оддий уяли телефонлар учун бу атрофда алоқа йўқ эмиш.
– Алло, Серёжа! Салом, қалайсан?! ...Ҳа, ота-онамни йўқлаб келувдим, биласан-ку... Ҳа, асалми, истаганингча, бир буғуни сўйиб олдим, шохининг қонидан ҳам бор. Борайин, мазза қилиб ванна қабул қиламиз, келишдикми?.. Сенга бир хизмат чиқиб қолди. Вороново посёлкасидан жанубда, тахминан юз километр, Обь дарёси қирғоғида бир терини қайта ишлаш корхонаси бор эмиш. Шу корхона ҳақида маълумот керак бўлиб қолди. Қачон аниқлаб берасан?.. Бир соатда? Бўпти. Бир соатдан кейин яна қўнғироқ қиламан. Омон бўл.
Йўлда давом этишди.
– Ишқилиб, бизнинг қурилиш объектимиз, кейин ҳамюртларимга гап тегмайдими?
– Асло. Уларнинг фуқаролик ҳуқуқлари қонуний ҳимояга олинади, иш ҳақлари ундириб берилади. Аввало, ишга ҳақиқатан ҳам қабул қилиниб, даромад солиқларини тўлаган-тўламаганлиги тафтиш этилади. Тўланган бўлса, яхши, аммо яширишган бўлса, раҳбарларга нисбатан жиноий иш қўзғатилади. Ўзинг ўйлаб кўр, бундай бепоён қудратли мамлакатни қўриқлашнинг ўзи бўлмайди-ку. Эҳ-ҳе, қанча маблағ керак. Маблағлар қаердан шаклланади. Ана шундай солиқлардан-да. Ҳамма ўз ҳолича даромад қилиб, давлат бюджетига солиқ тўлашдан бўйин товлайверса, унда Россиянинг қудрати қаерда қолади? Сен чўчима, ҳаммаси яхши бўлади.
Кўп ўтмай Дмитрий яна қўнғироқ қилди. Маълум бўлишича, корхона Давид Боровскийга қарашли бўлиб, унинг ҳисоботида ўн киши ишлаши кўрсатилган экан.
– Алло! Серёжа, ёнимда кимни олиб кетаётганимни биласанми? Етмишинчи ишчини. У ўша ердан тутқунликдан қочиб келаяпти. Давиднинг телефон рақамини бер. Мен ўзим гаплашаман.
Шундан сўнг у аллақандай телефон рақамини ёзиб олди ва ундан рақамларни терди.
– Алло, бу Боровскийми?
– Ҳа. Ким бу?
– Бу муҳим эмас. Мен нотаниш бир дўстингизман. Хуллас, Давид, сизга бир шартим бор.
– Қанақа шарт?
– Агар тўрт соат ичида қўл остингизда ноқонуний ишлаётган осиёликларнинг иш ҳақини, паспортларини қайтариб бериб, Новосибирск шаҳрига жўнатиб юбормасангиз, мен тегишли чора кўришга мажбур бўламан, тушунарлими?
– Ҳа, тушунарли. Сиз кимсиз ўзи?
– Бир холис юртдошингизман. Таклифим беғараз, самимий. Бундан буён давлат солиқларини ўз вақтида тўлаб боришни унутманг, кейин хурсанд бўласиз. Хуллас, тўрт соатдан сўнг қўл остингизда ноқонуний ишлаётган Ўрта Осиёлик муҳожирларни шаҳарга кираверишдаги ҳалқа йўл олдида кутаман. Тушунарлими?
– Тушунарли. Лекин улар ўзлари кетишни хоҳлашмаса-чи?
– Хоҳлаганлари билан қонуний меҳнат шартномаси тузишингиз мумкин. Вақт кетди.
Шундай дея Дмитрий телефон тугмасини босиб қўйди.
– Хуллас, тўрт соатдан сўнг қайнонангни кўрасан, Жамшид.
– Агар у шартни бажармаса-чи?
– Унда дўстим Серёжа солиқ полициясини ишга солади. У ўша ерда ишлайди. Қалай?
– Э, қойил! Раҳмат сизга.
– Раҳматни кейин айтасан. Бизникига бориб, бу ишни ювамиз. Сен ўзбекча палов қилиб берасан, келишдикми?
– Келишдик. Масаллиқни қаердан оламиз?
– Бозорда ҳамма масаллиқ бор. Қаерга қарама, сенинг юртдошларинг. Ҳозир новосибирскликлар ўзбекчаниям билиб олишган. Сенга бозоримизни кўрсатаман. Бироқ Самарқанднинг Сиёб бозорига ўхшамайди.
– Дмитрий ака!
– Нима