Adashgan avtobus 4 (kamolov )
Тавба, астағфируллоҳ... Хиҳ, мусулмон мозори бўлмагани учун келаётганмиш. Ўзи мусулмончиликниям эсидан чиқариб, динсиз бандага айланиб қолибди-ку. Эҳ, пешонаси шўр банда... Тавба-тавба... Нима қилсам экан-а? Ё унга ёрдам берсаммикан? Қилган гуноҳларини тан олиб, эҳтимол, энди тавба-тазарру қилар, кеч бўлса ҳам фарзандларидан узр сўрар. Фарзандлари кечиришади, албатта. Нима бўлса ҳам оталари-ку. Уларнинг қандай кутиб олишларини бир кўргим келаяпти-да. Яхши кутиб олишса-ку, хўп-хўп, қабул қилишмаса, остонадан қувиб солишса-чи? Унда нима бўлади? Бечора, қаерга боради? Ҳа, унга ёрдам беришим керакка ўхшайди. Савоб бўлади. Унга мусулмончиликдан ҳам сабоқ бераман. Фарзандлари қабул қилишмаса, уйимга олиб кетаман, сўнг улар билан ўзим гаплашаман. Боғимни қўриқлаб ўша ерда яшаб тураверади. Эҳтимол, ўзи тенги бевалардан бирига уйлантириб ҳам қўярмиз".
Ашурали бўлса бепоён ўрмон манзаралари, ёғоч уйлардан иборат рус қишлоқлари, замонавий типда қурилган биноларни томоша қилиб, дўсти Славик билан ҳарбий хизмат чоғидаги, қолаверса, ўн кун меҳмондорчиликда ўтказган кунларини эслаб баъзан ўзича кулиб қўяркан, оёғи остидаги халтада бир-бирига урилиб шиқирлаётган шишаларни ушлаб қўярди. У Новосибирскка келишда ҳам олтиариқ узумидан тайёрлаган қўлбола мусалласларни худди шундай шиқирлатиб олиб келганди. Славик унинг мусалласларига юксак баҳо берди ва нима биландир Ашуралини қойил қолдиргиси келдими, мана шу буғу шохи қонидан тайёрланган шарбатларни совға қилди. Ашурали ҳақиқатан ҳам тан берди. Чунки бундай совға унинг етти ухлаб тушига ҳам кирмаганди.
Шу маҳал тўсатдан беўхшов янграган Ниёзбекнинг қўнғироғидан йўловчилар уйғониб кетишди. Чақалоқ чўчиб кетиб, биғиллаб йиғлай бошлади. Барно кўкрагини тутди, аммо у безовта бўлиб йиғлайверди.
Қарши томондан келаётган автобуслардан бири чироғини ёқиб-ўчириб, тўхташга ишора берди. Тошкентдан келаётган танишлари экан. Ниёзбек уни пайқаб қолди ва:
– Козим ака, шу ерда тўхтатинг! – деди буйруқ оҳангида.
Учқур отдай елиб бораётган автобуснинг "югани тортилиб", бир четга пишиллаб тўхтади. Ниёзбек пастга тушиб эшикни ёпди-да, йўлнинг у юзига ўтиб, ким биландир баҳслаша кетди ва бир оздан сўнг қайтиб келиб, эшикни очибоқ хавотирли гап қотди:
– Чегарада текширув қаттиқмиш. Ҳужжатсизларни қамаб қўйишаётганмиш. Нима қиламиз? Бунча одам билан...
– Оббо! – деди Козим қўлларини рулга уриб. – Анави-чи, соққасини оладиган офицер бор-ку, ким эди?
– Майор Красновни айтаяпсизми?
– Ҳа.
– Уни бошқа постга ўтказишибди.
– Нима қилдик-а? Унда Змеиногорскка ҳайдайинми?
– Ҳа, қозоққа Шуманайка орқали ўтиб кета қоламиз.
Уларнинг хавотирона суҳбати ўртадаги йўлакда "иссиққина, юмшоққина" мизғиб келаётган йигитларни ва баъзи ҳужжатсизларни ҳушёр торттирди. Ҳаммалари ўринларидан қўзғалиб, ғимирлаб қолишди.
– Шофёр ака, тинчликми?! – сўради Шерқул.
– Ҳа-ҳа, ҳеч хавотир олманглар. Одамимиз кўп – перегруз, бунинг устига, кўпчиликда паспорт йўқ, айланма йўлдан кетишга тўғри келади.
– Нима қилсак экан? – сўради Ниёзбек.
– Овқатланиб олайлик, сўнгра бир гап бўлар.
Шундан сўнг автобус бир оз юриб, йўл четидаги "Лесная роща" деб аталган қаҳвахона олдидаги майдонда тўхтади.– Бемалол бир соат тушлик қилиб олаверинглар. Иложи бўлса, йўлда бошқа тўхтамаймиз.
Йўловчилар гувв этиб тушишди. Қарийб саксон нафар йўловчи бор эди. Ҳайдовчи тушиб юкхонани тақиллатди:
– Ҳой, икковинг! Тирикмисанлар?
Ичкаридан "Ҳа" деган овоз келгач, Козим мийиғида кулиб юкхона қопқоғини очди. Тиржайиб, кўзларини ола-кула қилиб, икки йигит қўлларида сумкалари билан чиқиб келишди ва атайин афтларини буриштириб, оёқлари увишиб қолганидан шикоят қилишди-да, оқсоқланиб ошхонанинг орқа томонига йўналишди. Чунки улар ҳар сафар орқа эшикдан ошпазлар ҳузурига кириб бориб "олиб келган" молларини арзон гаровга сотиб кетишга одатлангандилар.
Ўша ерда пештоқига "Томск – Алмати" деган ёзув осиб олган Қозоғистон рақамидаги автобус ҳам турарди. Унинг ёнида ҳайдовчидан ташқари яна тўрт бақувват йигит ва бир олифтароқ қисиқ кўз қиз бор эди. "Тошкент" автобуси ҳайдовчилари улар билан салом-алик қилишиб алоҳида имтиёзли хонада овқатланиб, қизғин суҳбат қуришди. Ҳайдовчилар янги таниш ҳамкасб орттиришганидан қувонишди. Арсен исмли ҳайдовчи улар учун ҳам овқатга пул тўлаб қўйди. Арсеннинг ўша уч-тўрт йўловчиси берироқда уларни зимдан кузатиб ўтиришарди.
– Одаминглар кўп-ку, божхонадан қандай ўтмоқчисизлар? – сўрди Арсен.
– Шунга бошимиз қотиб турибди-да, Шуманайка орқали кетсакмикан, – деди Козим.
Арсен бир нимани режалаштирган чоғи, кулиб қўйди.
– Менинг машинам бўлса бўш. Атиги тўрт нафар одамим бор, холос. Истасанглар, ортиқча одамларингни Шуманайкагача олиб кета оламан.
– Яхши бўларди. Қанча сўрайсан?
– Пулинг керакмас, ошна. Бир-биримизга доим керак бўламиз-ку, ахир.
Козим Арсендай мард ошна орттирганидан мамнун бўлди. Улар келишишди. Тушлик тугагач, йўловчилар яна автобус ёнига жамлана бошлашди. Арсен "қисиқ кўз"га маъноли қараб қўйганини Козим пайқамади. "Қисиқ кўз" ўз шерикларини нимадир деб огоҳлантирди.
– Хўш, йигитлар, қандайсизлар? – сўради Козим сигарета чекиб, гурунглашиб турган йўловчиларга қарата.
– Яхши! – дейишди баъзилари.
– Қорин тўйди, қайғу кетди. Иккита автобусга бўлиниб, бирин-кетин кетаверадиган бўлдик. Йўлакда ўтирганлар, ўттиз беш киши, қани марҳамат, анави машинага чиқинглар-чи, – дея буюрди ҳайдовчи ва нариги ҳайдовчига мурожаат қилди.
Йигитлар ҳайрон бўлишди.
– Бу нима деганингиз? Бошқа автобусга нега чиқарканмиз? – норозилик билдирди Зайни деган йигит.
– Чегарадан иккига бўлиниб ўтамиз. Кейин эса яна бирга кетасизлар. Шунга келишдик.
– Кира ҳақи-чи, ўзгармайдими?
– Ўзгармайди.
– Сизларни қийналмай кетсин, чегарадан беғалва ўтсин, деяпмиз-да, – деди Ниёзбек.
– Фарқи йўқ, етиб олсак бўлди, – деди йигитлардан бири.
– Ну и что, Арсен, сколько человек заберёш?
– Сорок.
– Нет, ты возьми пожалуйста на все сидячие места.
– Хорошо, ладно. Возьму только тех, кто имеет паспорта.
– Тушундингларми? Бўлинглар, йигитлар, тезроқ жўнай қолайлик бўлмаса.
Козим билан Ниёзбек мамнун кўз уриштириб олишди. Нариги автобусга ўтаётган йўловчиларни кўриб Ашурали ҳайдовчининг бу қарорига таҳсинлар айтиб алқаган бўлди:
– Э, қойил! Шофёр ака, яхши иш қилдингиз. Бечоралар тахтачада ўтириб қийналиб қолишганди.
– Узоқ йўл. Нима бўлсаям ўзимизнинг одамлар-да. Ҳам чегарада сарғайиб турмаймиз, ҳам машина қийналмайди, нима дедингиз?
– Яхши фикр. Ҳамкасб дўстларингиз сизни қўллашаркан-да, қойил!
– Ҳа, одам одамга доимо керак бўлади-да. Қани, марҳамат қилинглар, – деди Ниёзбек хехелаб куларкан.
"Қисиқ кўз" чиқаётган йўловчиларни зимдан кузатар, ҳар бирининг жисмига синчков кўз қирини ташлаб оларди.
Арсен ҳам берироқда туриб автобусга чиқаётган йўловчиларга айёрона қараб турарди.
Салон йўлакдагилардан бўшагач, анчагина кенгайиб, ҳавоси тозаланиб қолгандай туюлди. Козим юкхонадаги икки йигитни энди бошқа бўшроқ бўлагига қамади. Улар ҳам хуш кайфият билан ўзларини "зиндонбанд" қилишди.
Козим "енгиллаб олган" автобусни барибир божхона пости томон юргизмади. Чунки йўловчиларнинг бир қисмида паспорт йўқ эди. У қисқа йўлни танлади ва энди Змеиногорск томон йўналди. "Томск – Алмати" автобуси ортда қолиб кетдими ёки йўналишини ўзгартирмадими, ҳеч ким билмади. Қолган йўловчилар автобуснинг бир текис юришига монанд хотиржам ҳолатда ўзаро қизғин суҳбат қуриб, чақчақлашиб боришарди.ТУТҚУНЛИК
Олтинчи боб
"ҚИСИҚ КЎЗ"
"Томск – Алмати" автобуси автотрасса бўйлаб узоқ юрмади, бирдан йўналишини ўзгартириб, иккита машина аранг сиғадиган қарағайзор ўрмон оралиғи бўйлаб елдек кета бошлади. Шерқулнинг кўнглидан аллақандай нохуш шубҳа ўтди. У ёқ-бу ёғига ўгирилиб қаради. Ҳамма бепарво ва беэътибор эди. Ниҳоят, ўзи ҳайдовчидан сўрашга журъат қилди:
– Шофёр ака, куда мы едем?!
– Куда, куда. Домой конечно, – деди ҳайдовчи хотиржам ва юзини салонга ўгириб, ойна олдида атайин бир эснаб олди.
У йўловчиларни кузатиб кетаётган кўзлари ола-кула малласоч йигит томон маъноли қараб олди. У тушунди шекилли, кулиб қўйди.
– Нега биз автотрассадан кетмаяпмиз?! – дея ажабланиб сўради Шерқул яна рус тилида.
– Йўлда бир юк олволамиз, – деди малласач йигит бепарво.
– Қанақа юк?
– Сенинг нима ишинг бор?
– Нега иши бўлмас экан, эҳтимол бомбадир! – орқадан жиддий қичқирди Зайни деган йўловчи.
Бу савол ҳазилми ё чинми, тушуниб бўлмасди.
– Биз нима эканини билишимиз керак, ахир!
– Борганда биласан. Очиб кўрсатаман, тушундинг?
Зайнининг жаҳли чиқди, қўли муштланди. Уришмоқ учун шарт ўрнидан туриб шайланди.
– Ҳой, бу билан сен нима демоқчисан ўзи?!
– Сўраганинг.
Зайнини ёнидаги йўловчи йигитлар "ўзингни бос" дегандай қўлидан ушлашди. Зайни ҳайдовчига қарата қичқирди:
– Ҳой, шофёр, сендан сўраяпман, тўғрисини айт, бизни қаёққа олиб кетаяпсан?!
– Айтди-ку юк бор деб, – деди ҳайдовчи тараддудланиб.
– Олмайсан ўша юкни!
Шу маҳал "Қисиқ кўз" қиз ўрнидан сапчиб турди.
– Ҳой, қораялоқ, қани жойингга тез бориб ўтир-чи.
Зайнининг жаҳли чиқди:
– Нима?!
– Эшитганинг.
– Сен қанжиқ, ўзинг жим кет!
Шу маҳал тўсатдан қизнинг ҳар икки оёқлари ҳавога муаллақ кўтарилди ва "Ий-я!" дея ҳайқириб йигитнинг кўксига қарата зарб билан тепиб солди. Буни кутмаган Зайни бақувват бўлса-да, автобуснинг ортига томон учиб тушди. Бу пайтда қиз ёнидаги йигитларни ҳам бирини кафт қирғоғи, бирини тирсаги, орқа томонидаги икки кишини бўлса оёқлари билан тез тепиб ташлади ва бу билан ўзининг моҳир каратэчи эканини кўрсатиб қўйди. Ёрдам беришга шошилган йигитларнинг ҳовури пасайди. Салонда жиддий нохуш вазият юзага келди. Автобусни тўхтатишга уриниш бўлиши турган гап эди. Шу туфайли олдиндаги малласоч ва орқа ўриндиқда келаётган миллати номаълум бир йигит ёнидан автомат чиқаришди. Учинчи йигит ҳам киссасидан тўппонча олиб, бир қўлига картон қути тутди.
– Қисқаси, ҳамманг яхшилаб эшитларинг! – дея қичқирди у. – Сенлар энди бизнинг ихтиёримиздасанлар! Қочишни ўйламаларинг, итдай отиб ташлаймиз!
Унинг гапини қиз давом эттирди. Кўзлари уккиникидай бежо эди.
– Қани, ҳамманг ёнингдаги телефон, паспорт, пуллар, калитлар, нима бўлса чиқариб манави қутига ташланглар-чи. Тез бўлларинг!
Тўртинчи қатор дераза томонида ўтирган Дамир исмли йигит эндигина телефонини қўлига олиб рақам тера бошлаган ҳам эдики, бошига "қисиқ кўз"нинг пошнали оёғи келиб тегди ва чаккасидан қон оқа бошлади, тўппончанинг оғзи унинг пешонасига тиралди.
– Ҳой, сўтак! Мен сенга айтаяпман!
Орқа томондаги назоратчи иккинчи йигит ҳам бировнинг бошига тўппончанинг қўндоғи билан қаттиқ туширгани эшитилди. У "Вой!" деб беҳуш йиқилди ва қўлидаги телефон полга тарақ этиб тушди.
Жаҳли чиққан қиз энди йўловчиларни бир-бир тургизиб ёнидаги нарсаларини юлқиб олиб қутига ташлай бошлади.
Автобус бир маромда кетиб борар, ҳайдовчи атайин бепарво сигарета тутатиб, радиодан таралаётган мусиқага ҳамоҳанг ғўнғиллаб хиргойи қиларди. Йўловчилар ўзларининг тутқунликка тушганларини англашди.
Автобусда яна уч аёл ҳам бор эди. Бири ўша, машина ўрнидан қўзғалганида шошиб чиқиб олиб, Тўқмоққача олиб кетишларини сўраган қирғиз Айбике ва сомсапаз Хидирнинг шилқимликлари жонига теккан Хумора ва Шамсиялар эди. Улар ўз ўринлари бўлса-да "Нариги яхши автобусга ўхшайди, юр, бемалол кетамиз", деб ихтиёрий равишда бу ёққа ўтиб олишганди. Энди бўлса, салон ичида рўй бераётган ҳодисани кўриб, қотиб қолишган, кўзлари ола-кула бўлиб, қўрқиб-қалтирашмоқда эди. Айбике бўлса хотиржам, худди ҳаммасини олдиндан биладигандек воқеаларни совуққон кузатиб келарди. У ҳам эл қатори ўз қирғиз паспорти ва телефонларини миқ этмай қутига ташлади. Аммо унинг ёнида яна бир телефон аппарати бор эди. Қиз бу чорани ҳар эҳтимолга қарши қўллаб юрарди. Чунки мусофир юртларда инсон бошига ҳар хил иш тушиши мумкин. Айбике йўлда ана шу ўчирилган телефонининг рақамини Ашуралига берганди...
Айбике ҳам тирикчилик мақсадида Россияга кетди. Аммо яқинда онасининг оғирлашиб қолгани ҳақида нохуш хабар олди. Мана, қайтаяпти. Йўлда эса бу аҳвол. Хўрлиги келди. Лекин дардини ким ҳам эшитарди. Фақат бир илинжи бор. Бу ҳам бўлса, йўлда ҳамсуҳбат бўлган Ашурали эди.
Автобусда тик турган қизга Ашуралининг раҳми келганди. У бегона қизга жойини бўшатиб, ўтиришга таклиф этди. Бу пайтда кўпчилик қатори Жамшид ҳам уйқуга кетди. Шу туфайли Ашурали қирғиз қизни бир оз гапга солди. Бишкекдаги об-ҳаво, нарх-наволарни суриштирди. Унинг Қирғизистонда ҳам Жўлдас исмли хизматдоши бўларди. Аммо манзилини ёзиб олмаган, тахминан биларди. Шу туфайли қиздан у ҳақда суриштириб кўришини илтимос қилди. Ашурали ўз манзили ва телефон рақамини айтганди, ўшанда.
Қалин ўрмонга оқшом чўкди. Ёмғир шивалаб ёға бошлади. Йўловчилар қаерга кетиб бораётганликларини билмасдилар. Автобусдан сакраб қочиб қолишнинг эса ҳеч иложи йўқ. Қуролланган соқчилар уларни ҳушёр кузатиб боришар, "қисиқ кўз" шубҳали ҳаракат қилганнинг бўйнига тўсатдан тушириб қолар ёки оёғи билан акробатик равишда аямай тепарди.
Автобус қалин ўрмон оралаб узоқ юрди ва тунда баланд деворли қўрғон ичига кириб борди ва йўловчиларнинг қўлларини бошига қўйилган ҳолда бир-бир тушириб, қоронғи, зах хонага қамаб қўйишди.
* * *
Бу маҳалда олдинги автобусдагилар дунёнинг бундай жирканч ишларидан бехабар хотиржам кетардилар. Бироқ бир жойда машиналар тиқинига дуч келишди. Чунки автобус ҳақиқий магистрал автотрассадан кетмай, божхона постини четлаб, айланма йўллардан бормоқда эди. Йўлда дарё қирғоғига яқин бир жарлик қулаганмиш, ортга – автотрассага қайтайлик дейилса, икки юз чақиримдан кўпроқ юриб қўйилган. Бу ёғи ёқилғи ҳам оз қолган, ёқилғи қуйиш шахобчаси қаердалиги ҳам номаълум.
Козимнинг жаҳли чиқди ва шивалаб ёғаётган ёмғирда бошқа ҳайдовчилардан Змеиногорскка қандай бориш мумкинлигини суриштира бошлади. Чунки у ёғига Шуманайкага йўл бор. Ҳайдовчилардан бири Козимга овлоқ ўрмон йўлларини тушунтириб берди шекилли, ивиб кетган ҳайдовчи автобусни қалин ўрмон оралаб илонизи йўлга бурди. Таваккал қилди. Кўп ўтмай асфальт ҳам тугаб, эгри-бугри тош йўли бошланди. Аммо ёмғир ҳалқоб бўлиб қолган чуқурчалар кўп эди.
– Шофёр ака, адашиб қолмаймизми, ишқилиб? – сўради Жамшид хавотирланиб.
– Бошқа иложимиз йўқ, ука, Россия чегарасидан ўтиб олишимиз керак.
– Тўғри йўлдан кетаверсак бўлмайдими?
– Бешта йўловчининг паспорти йўқ. Текширишса уларни қамашади. Мени ҳам жаримага тортишади. Бизга шунақа топшириқ бўлган. У бечораларни қаёққа ташлаб кетамиз, тушун, ахир?
– Айтмоқчи, анави юкхонадаги болаларнинг аҳволи нима бўлди? Тепада, биз билан кетаверишса, бўлади-ку.
– Ҳа-я. Яхши эслатдингиз. Дўқир-дўқирда оналарини кўришгандир, – деди ҳайдовчи ва автобусни тўхтатди. Шериги уларни олиб чиқиш учун пастга тушди.
Кўп ўтмай йигитлар қўлларида қаппайган сумкалари билан совуқда қалтираб чиқиб келишди. Улар орқага ўтиб, йўлакка, тахтачага жойлашишди. Ниёзбек уларга биттадан адёл топиб берди.
Ҳаво совиб, муздек ёмғир майда қорга айланиб, эриб кетарди. Йўлнинг давоми лой, ботқоқ экан, автобус аранг юриб борарди. Ой ҳам, юлдуз ҳам кўринмас, баланд қарағайлар сафи сирли қараб қолишарди. Бир маҳал машинанинг орқа томонида қаттиқ қарсиллаган товуш эшитилди. Бир дарахт қулаб, улкан бутоғи автобус орқа қисмини пачоқлаган эди. Орқа ойна чил-чил синди. Аёллар қўрққанларидан чинқириб юборишди. Барнонинг гўдаги биғиллаб йиғлай бошлади. Ҳайдовчи билан бирга кўпчилик лой кечиб орқага ўтиб аҳволни кўриб танг қолишди.
– Бизни худо асрабди. Нақ бўлмаса дарахт устимизга тушаркан, – деди Низомхўжа.
– Моторига шикаст етмадимикин? – сўради Ашурали.
– Олдинроққа олайлик-чи, кўрамиз.
– Қўлимиздан келганча ёрдам қиламиз, шопир ака.
Машинани олдинроққа итариб, қўл фонари билан синчиклаб текшириб кўришди. Синган орқа ойнаси ўрнига адёл ёпишга қарор қилишди. Бу ишга Ниёзбек ва бир-икки йигит киришди. Бурилиш чироқлари синган, машина томининг орқа қисми букилиб, салон ичига ёмғир аралаш қор урарди. Йигитлар оёқлари билан томни бир-икки тепиб тўғрилаган бўлишди.
– Оббо, энди шу кам эди.
– Ҳалиям бўлса орқага, трассага қайтсак бўлмайдими?
Ҳайдовчининг чиндан жаҳли чиқди.
– Кўрмаяпсизми?! Орқага йўл энди йўқ. Дарахтни ололмаймиз. Қани чиқинглар, бирор устахонагача етиб олишимиз керак. Аста юраверамиз.
Машинанинг орқа ғилдираги кўлмакли чуқурчага қаттиқ урилди. Озгина юрилгач, кардан вали нохуш овоз чиқараверди. Овоз борган сари кучайиб борарди.
Автобус тўхтади.
– Синган шекилли. Уни ечиб пайвандлаш ёки янгисини топиб жойига қўйиш керак, – деди Ашурали билағонлик қилиб.
– Шунақами? Энди нима қиламиз? – хавотирланиб сўради Жамшид.
– Бирорта юк машинасининг ўтишини кутамиз ёки итариб олиб кетишимиз керак, – деди Ниёзбек.
– Вой, унақа машина ўтмаса-чи? – капалаги учиб сўради Барно.
У гўдаги шамоллаб қолишидан хавотирга тушганди.
– Бизга адёл топиб беринг, ака! – дея зорланиб Ниёзбекка мурожаат қилди.
– Ие, уларни ойна ўрнига илдик-ку.
Бир йигит сумкасини олиб ундан катта ҳаммом сочиғини чиқариб узатди. Барно гўдакни ўраб-чирмади. Эри шимининг қайишини ечиб сочиқ устидан боғлаб қўйди.
– Тагини қуруқлаб қўйиш керакмиди? – эслатди Бекзод.
– Бир оз турайлик-чи, қуруқ матоим ҳам қолмади.
– Нима, памперс олмаганмидингиз? – сўради Нилуфар.
– Ўн кунлик чақалоққа қанақа қилиб қўясиз.
– Э, чиллалик денг. Узоқ йўлга бекор олиб чиқибсизлар-да, бечора гўдакни қийнаб қўйибсизлар, – ачинди Кибриё хола.
– Борар жойимиз, пулимиз бўлмаганидан кейин... – деди Барно.
– Ҳа. Йўл кирага аранг пул топдик. Бу ёғини сўрасангиз, кечки овқатга икки тишлам нон едик, холос, – деди Бекзод маъюс.
Бу гапни эшитганлар бири сумкасидан конфет, нон чиқариб бера бошлашди. Низомхўжа бир бўлак колбаса узатди.
– Манг, қизим, еб олинг. Қувват бўлади.
Ниёзбекнинг ҳам одамгарчилиги тутиб кетдими, термосдан чой қуйиб узатди. Бошқа йўловчилар ҳам энди бор-будларини олиб тамадди қила кетишди.
– Эрбек ака, нималар бўлаяпти ўзи? – сўради Фарида.
– Машина бузилибди. Уни тортиб кетиш керак экан.
– Вой ўлмасам, музлаб ўламиз-ку, – деди ва олдинги ўриндиқда ўтирган Нилуфарнинг қулоғига пичирлади:
– Ўртоқжон, ташқарига чиқиб келмаймизми?
– Қоронғида-я? Қўрқаман!
– Нима қилдим, чидолмайман, – шивирлади яна Фарида.Эрбек уни эшитиб эшитмаганга олиб ўтирарди. Аммо қизнинг иложсиз қолганини кўриб, жимгина ишора қилди-да, ўрнидан турди. Қиз аввалига қандоқ бўларкин, деб иккиланиб қолди.
– Юринг, ҳой, исмингиз нимайди?
– Нилуфар.
Нилуфар Жамшидни туртиб ташқарига чиқишга ундади.
Жамшид билан Эрбек берироқда қолишди. Қизлар қоронғилик қўйнида ғойиб бўлишди.
– Айиқ бўлса, чақирарсизлар-а! – овозини баландлатди Эрбек.
– Унақа кўрқитманг-да, – деди Фарида.
– Тағин учуқ тошиб кетмасин.
– Хотинингизми? – сўради Жамшид.
– Бугун танишдик. Яхши қизга ўхшайди, – деди Эрбек.
Шу маҳал чинқирган овоз келди.
Йигитлар қизлар томон югуришди. Шохли буғу туёқларини лойда чапиллатиб чопиб кетди. Фарида дағ-дағ қалтираб Эрбекка, Нилуфар бўлса Жамшидга ёпишди.
– Ўзи ҳалиги шериклардан бекор айрилдик-да. Йўлдошидан айрилган йўлда қолар, деган гап бежиз айтилмаган, – деди Эрбек Жамшидга қараб.
– Тўғри айтасиз, жўра. Лекин "Йўл юрган хазинага йўлиқади", деган гап ҳам бор. Фақат у бизгамас, қизларга учради, холос.
Йигитлар кулишди. Ҳайдовчи автобус эшигини очиб қизлар ўзларини ичкарига уришди.
– Ҳа, нима гап? – сўради у.
– Олдимиздан катта ҳайвон чиқиб қолди.
– Шохли буғу, – деди Жамшид билағонлик қилиб.
– Шофёр ака, нима қиламиз, тураверамизми?
Ҳайдовчи елкасини қисди.
– Бўлмаса, бундай қилайлик, йигитлар, иссиқроқ кийиниб олиб, бошга ёпинчиқ тутиб, автобусни секин итариб бораверайлик. Сиз, шофёр ака, "аварийний" чироқларни ёқиб олинг, хўпми? – деди Ашурали.
Бир нечта йигит кийиниб, пастга тушишди. Салонда фақат аёллар қолишди. Ёмғир энди қорга айланиб юз-кўзларга аямай ёпишарди. Йигитларнинг оёқлари, шимлари лойга беланди.
Автобусни беш километрча итариб, ҳолдан тойдилар. Бир оз дам олишга тўхтаганларида қарши тарафда бир жуфт чироқ кўринди. Йигитлар хурсанд бўлиб қичқира кетишди. Трактор экан. Уни аранг тўхтатишди. Трактор автобусни бир чорва фермасига қадар судраб борди. Ҳайдовчилар фермердан бу ернинг аниқ манзилини билиб олишди.
Йўловчилар хашакхонага жойлашишди. Баъзи ёшлар, йигит ва қизлар ўртага олов ёқиб давра қуришди. Улар орасида Жамшид ва Нилуфар, Татьяна ва Алёна, Демир ва Эдик, Эрбек ва Фарида ҳам бор эди. Жамшид "Йигитчиликда" деб аталган янги қўшиқни ижро