Snayper 4 (kamolov) (2-bet)

boshini ko'tarib, narida Mirsoli turganini ko'rdi-yu, dast o'rnidan turib, odamlar safini yorib o'tib unga osilib oldi.

— Opam, akajon, o-opam!..

— Nima? Z-Zarina?.. Unga nima bo'ldi?..

Baxtga qarshi Mirsolini «Tez yordam»chilar, melisalar yerda yotgan odamning yaqiniga yo'latishmadi. Qiz esa javob o'rniga dod solar, telbalarcha Mirsolining kiyimlariga chang solardi.

Oradan bir muddat o'tib, Mirsoli barchasini anglab yetdi. Halokatga uchragan o'zi sevgan, alami kelganda so'kib-so'kib olgan, boyagina bevafodan olib bevafoga solgan Zarina edi.

Zarinaning o'ksib-o'ksib yig'layotgan singlisi… Shu qiz sal tinchlangach, yig'lay-yig'lay, Mirsolining qo'liga bir parcha qog'oz tutqazdi. Mirsoli shosha-pisha qog'ozni ochib o'qiy boshladi.

«Mirsoli aka, — deya boshlangandi maktub. — Men ablahman, pastkashman, qadringizga yetmadim, sizni otamning xohishiga almashdim. Ammo ishoning, Sodiqqa turmushga chiqmadim. Sizni kutdim. Kutaverdim. Ne qilayki, qaytmasligingizni, biz birga bo'la olmasligimizni bilardim. Baribir kutaverdim. Oxiri charchadim, paymonam to'ldi. Muhabbatsiz hayot kechirgandan o'limni afzal topdim. Siz odamlarga ayting, o'limimda hech kimga da'voyim yo'q. O'zim shu yo'lni tanladim. Alvido, olisdagi muhabbatim!..»

Mirsoli uchun bu dahshatdan-da qo'rqinchliroq edi. Nima qilishni, nimalar bo'layotganini bilmay qotgancha turib qoldi. Shu orada Zarifani chetroqqa boshladi. Biroq o'zi sezmadi. Nimalardir deya telba kabi so'zlandi, lablari pulkillab ketdi, ikki ko'zidan shashqator yosh tomchiladi. Shu ko'yi turgach, beixtiyor ikki qo'lini ko'kka cho'zgancha bor ovozda qichqirdi:

— Nega? Nega bunday qilding, Zarina??? Yo'-o'q! Ishonmayman!!! Hammasiga men aybdorman, men!!! Men… Men shumqadamman, eshityapsanmi, Zarina, shumqadamman! Mening qadamlarim shum, shum!!!

* * *

Garchi bo'lgan ishlarni o'z ko'zlari bilan ko'rsa-da, Zarinaning so'nggi maktubini o'qigan bo'lsa-da, Mirsoli bu fojiada faqat o'zini ayblardi.

To Zarinaning yigirmasi o'tguncha ortga qayta olmadi.

«Men shumqadam ekanman, — o'ylardi u ona hovlisida boshini changallagancha o'tirib. — Oldin kelganimda enam o'lib berdi, bu gal esa Zarina… Nega boshida o'ylamadim? Nimaga o'zini qistovga olib surishtirmadim? Do'konchini demagan ekan-ku! Meni — Men ablahni kutgan ekan-ku!.. Maraz Sodiq! O'sha iflosni deb hammasi chil-parchin bo'ldi. O'ziga ham, menga ham imkon bermadi u iflos! Nima qilsam bo'ladi uni-a? O'ldirvoraymikan? Ha, shunday qilsam, alamdan chiqardim. Hozir… Podpolkovnikka qo'ng'iroq qilaman. Maslahat so'rayman. Agar ishni yopdi-yopdi qilvora olsa, bugunoq tinchitaman do'konchini. Birovning umriga zomin bo'lishni ko'rsatib qo'yaman unga!..»

Mirsoli kissasidan telefonni chiqardi-da, kerakli raqamlarni terdi. Zum o'tmay go'shakdan podpolkovnikning bo'g'iq ovozi eshitildi.

— Oka, — dedi gapni cho'zib o'tirmay. — Bir qora mushuk yo'limni kesib o'tib ketdi. Bu yaxshilikkamas. Shu mushukni tinchitvorsammikan devdim. Nima deysiz? Qo'llavorasizmi?

— O'zingni bos, — dedi podpolkovnik kulib. — O'zing yuradigan ko'chada mushuk tugul sichqonniyam o'ldirma! Katta ofat bo'ladi! Undan ko'ra, ortga qayt! Men anavi so'ragan narsangni to'g'rilab qo'ydim. Ish bilan shug'ullan, uka!..

Gaplar qog'ozga o'rab aytilgan bo'lsa-da, indallosi ham shu edi. Mirsoli tushundi va o'z niyatidan qaytib, ketish haqida qayg'ura boshladi.

— Moshinani qaerda qoldirsam bo'ladi? — dedi o'ziga o'zi bo'm-bo'sh hovliga hissiz nazar tashlab. — Yo'q, Zarinaning ukasiga sovg'a qilib ketaman. Shunday qilsam, Zarinaning ruhi shod bo'ladi. Baribir yotadi chang bosib. Undan ko'ra o'sha Zafar minib yursin. Xursand bo'ladi…

Shu kunning o'zidayoq masala hal etildi. Ota-onasining qarshiligiga qaramay, mashinani Zafarga xatlab berdi. So'ngra onasining qabri tepasiga borib, o'z qo'llari bilan marmar yodgorlik ustiga qo'ngan changlarni artdi. Bilganicha onasi bilan vidolashdi. O'zi yollagan xizmatchi ayolning haqini oldindan berib, duosini oldi. Shundan keyin ko'ngli hiyla tinchlanib, yo'lga otlandi.

* * *

Podpolkovnikning «endi aka-uka bo'lamiz», degan gapi rostga o'xshab qoldi. Mirsolini aeroportda shaxsan o'zi qarshi oldi va to'g'ri nufuzli mehmonxonaga olib borib joylashtirdi.

— Hozircha shu yerda yashab turganing ma'qul, — dedi u. — O'g'riboshining o'limi, ana undan keyin «ubiysa»ni do'pposlaganing bir-ikkita marazlarning qulog'iga yetgan bo'lsa, tinchingni buzib yurishmasin. Harqalay musofirsan. Ehtiyotingni qilsang, zarar ko'rmaysan.

— Aytgancha, — dedi Mirsoli nimadir yodiga tushgan kabi sergaklanib. — «Topor» deganlarini taniysizmi?

— Be, u iflosni kim ham tanimaydi deysan, — javob qildi qo'l siltab podpolkovnik. — Bizning qo'limizgayam tushgan qachonlardir. Adashmasam, hozir ham o'g'rilar bilan osh-qatiq bo'lib yursa kerak. Nimaydi?

— Biz bo'lishib olgan pullar o'g'rilarning «abshak»i emish. «Bolshoy» ularni o'g'irlab o'zlashtirgan ekan. O'sha «Topor» pullar menga tekkanini eshitibdi.

— Hm-m, shunaqami? — bosh qashib oldi podpolkovnik. — Dayuslar-ey, bir-birini shilib yurishadi-yu, tag'in o'zlarini «panyatka»li deganiga o'laymi?!. Mayli, mehmonxonaga joylashganing durust bo'ldi. «Topor» bu yerdan seni topolmaydi… Voy yaramas-ey, arzimas pulni deb… Haligiday… O'shaning ishi bo'lsa kerak o'g'riboshining o'limiyam! Obbo dayus-ey! Nima qilsa bo'ladi-a? Menga qara, o'shani tilidan ilintirib tutib bermaysanmi? Qo'lingdan keladi-ku!

— U meni qidirib yurgan bo'lsa, haligiday…

— E, shunaqaydi-a? Uf-f, bunisini o'ylamabman-ku! Mayli, buni o'zimizning yigitlarga tayinlayman. Sen esa «Topor»ning ko'ziga ko'rinmaslikka harakat qil. Musofirsan, uka, o'zingni ehtiyot qil!..

Shu onlarda Mirsoli podpolkovnik bilan tortishib o'tirishni sira istamasdi. Azbaroyi charchaganidan tezroq prokuror ketishini kutayotgandi. Juda dam olgisi kelayotgandi. Qolaversa, «Topor» uni qidirib topgan taqdirda qanday usul bilan o'ch olishini bilardi. Shuning uchun podpolkovnik nima desa «xo'p» dedi. To chiqib ketguncha miq etmadi. Podpolkovnik ketishi bilan eshikni ichkaridan tambaladi-da, o'zini yumshoq divan ustiga otdi.

Mirsoli bilardi. «Topor» baribir uni qidirib topadi.

* * *

Ammo kechqurun negadir uyqusi qochdi. Qolaversa, tasodif tufayli bo'lsa-da, o'sha «Topor»ni uchratib qolishga, u bilan yakkama-yakka, erkakchasiga gaplashib qo'yishga qiziqib ketaverdi. Bir soatcha nomerda yotgandan so'ng kiyindi-yu, tashqariga otildi.

«Shahar aylanib yurganimni qaysidir gumashtasi ko'rib qolsa, ajabmas, — o'ylardi Mirsoli. — Ayni muddao bo'lardi. «Bolshoy»ning xunini to'latardim iflosga. Qaniydi…»

Markaziy xiyobondan o'tib, «dom»lar boshlangan yerga yetganda, qarama-qarshi tarafdan bir o'rta yashardan kattaroq ayol u tomon kela boshladi. Ayol og'ir sumkani ko'tarib olgan, har o'n qadamda to'xtab nafas rostlardi. Mirsoli ro'parasiga yetganda, unga ajablanib qarab turdi-da, daf'atan qichqirdi:

— O'g'li-im!..

Mirsoli hayron bo'lib ayolga yaqinlashdi.

— Yordam bervoraymi, xola? — so'radi muloyimlik bilan. — Sumkangiz og'irlik qilyaptimi?

— Sen… O'g'limmisan? — hovliqib, nafasi bo'g'ziga tiqilgudek so'radi ayol. — Mening bolammisan?

— Yo'q, — dedi Mirsoli kulimsirab. — Men o'g'lingizmasman. Shunchaki… O'tkinchiman. Bering, qo'lingizdagini oborishib qo'yaman.

— Yo'-o'q, sen… Otangga juda o'xshaysan, — dedi ayol sumkani Mirsolining qo'liga tutqazarkan. — Hozir… Uyimga borgin, otangning suratini ko'rsataman, ha! Yur, tezroq yuraqol!

— Adashtirdingiz shekilli, xola, — dedi Mirsoli battar hayrati ortib. — Men uzoq yurtdan kelganman. Musofirman.

— Otang ham musofir edi. Ana, qoshlaring, iyaging ostidagi xol! Mening bolamniyam shunaqa xoli boridi, ha, boridi!

— Men o'zbekman! — dedi nihoyat Mirsoli toqati toq bo'lib. — Siz esa…

— Ana, aytmadimmi? — dedi yanada jonlanib ayol. — Meni Nastya xola deb qo'yibdi, bolam. Men hech qachon adashmayman. Hayotim qurg'ur qaytib adashmaslikka o'rgatdi. Yurgin oldin, menikiga yetvolaylik! Ko'rsataman, ha, albatta ko'rsataman!..

Mirsoli itoat etishdan bo'lak chora topa olmasdi. «Mayli, shu ayolning sazasi o'lmasin», degan o'yda sumkani ko'targancha yo'lida davom etdi.

Ular chamasi bir kilometrcha yo'l bosib to'qqiz qavatli uy pod'yezdiga kirishdi. Nastya xola pildiragancha borib birinchi qavatdagi qora rangga bo'yalgan temir eshikni ochdi.

— Yur, o'g'lim, yur, — deya Mirsolini ichkariga yetakladi u. — Sen oshxonaga kirib tur! Sumkaniyam olib kiraver! Men hozir senga otangning suratini opchiqaman. O'sha nomard otangning suratini ko'rsataman!..

* * *

Nastya xola hash-pash deguncha qo'lida eski bir surat bilan oshxonaga chiqib keldi.

— Mana, ko'r, shu otangmi? — so'radi u Mirsoliga tik boqib. — Ko'r, yaxshilab qara!

Ne ko'z bilan ko'rsinki, suratda otasi kulimsirab turardi. Yigirma besh yoshlar atrofidagi qo'lida bir yarim-ikki yashar o'g'lini ko'tarib turgan bu odamni Mirsoli darhol tanidi va beixtiyor ko'zlariga yosh qo'ndi. Yuragining allaqaeri uzilib ketgan kabi seskanib Nastya xolaga boqdi.

— Axir… Siz bu suratni qaerdan oldingiz? — so'radi u yig'lab yuborishdan bazo'r o'zini tiyib. — Bu… Suratdagi men va otam-ku!

— Endi manavinisini ko'r, — Nastya xola o'ng qo'lidagi berkitib turgan ikkinchi suratni Mirsoliga tutqazdi. Suratda yana bir yarim-ikki yashar bolakay, otasi… Va yashil libosda Nastya xola turibdi. U otasining yelkasiga bosh qo'ygan ko'yi o'y surmoqda.

— Bu… Tag'in nima? Biz tanishmizmi? — duduqlanib Nastya xolaga javdiradi Mirsoli. — Q-qachongi surat bu?

— Hamma gap shunda, — dedi Nastya xola o'zini bosishga urinib. — Seni ko'rdim-u, ko'zimga o'tday ko'rinib ketding, bolam! O'z oyog'ing bilan oldimga kelibsan-a, jonim! Bir paytlar otang bilan yashadik, u o'shanda hov anavi yoqdagi armiyada xizmat qilardi. Orada sen tug'ilding. Ammo… Otang nomardlik qildi. Xizmati bitgandan keyin seni o'ynatib kelaman deb ko'chaga opchiqdi-yu, qaytmadi. Opketib qolibdi seni. Men ahmoq manziliniyam so'ramagan ekanman. Dugonalar, qarindoshlar aytishdi, «Top, qidir bolangni», deyishdi. Quloq solmadim. «Bolamning o'zi bir kun meni topadi», dedim-u, yig'lab-siqtab yashayverdim…

Nastya xola shunday deb yig'lab yubordi va Mirsolining yelkasiga osildi.

— Ketma, jon bolam endi, ketma! Men adoyi tamom bo'laman! Seni zo'rg'a topganimda ketma!..

Mirsoli xayollari chalkashib, yuragi o'rtanib, Nastya xolani qanday yupatishni bilmay turganda, tashqari eshik taqillay boshladi. Nastya xola apil-tapil ko'z yoshlarini artdi-da, yo'lakka yuzlandi.

— Biror qo'shni shekilli, sen o'tir, darrov qaytaman, bolam!

Mirsoli eshikning bezovta taqillashini eshitgandayoq, ko'ngli qandaydir noxushlikni sezgandek bo'lgandi. Nastya xolani ikki yelkasidan mahkam siqib shivirladi:

— Siz boshqa xonaga kirib turing! Eshikni o'zim ochaman!

— Nega? — unga javoban shivirlab so'radi Nastya xola. — Tinchlikmi, o'g'lim?

— Bular meni qidirib kelgan bo'lishi mumkin! Jim!

Mirsoli asta yurib bordi-da, eshikka quloq tutib so'radi:

— Kim u?

— Eshikni och! — tashqaridan erkak kishining do'rillagan dag'dag'ali tovushi keldi. — Bilamiz, sen Krutoysan! Och yaxshilikchasiga! Bo'lmasa eshikni buzishga majbur bo'lamiz!

— Oldin muddaoingni ayt, keyin ochaman!

— «Topor»dan senga salom aytgani keldik! Endi eshitdingmi? Och!

Mirsoli bir muddat o'y surib, shu orada Nastya xola tomonga bir qarab oldi-da, ovozini pasaytiribroq so'z qotdi.

— Bilaman hammasini! Eshitlaring, hozir eshikni ochmayman! Uy egasi og'ir kasal. «Topor» bilan «Proletar» ko'chasi ichkarisidagi eski bino hovlisida uchrashaman. Borib aytlaring! Bir soatdan keyin uni o'sha yerda kutaman. Senlar bilan pachakilashishga tobim yo'q. Obro'ying borida tez ketlaring va gapimni yetkazlaring!

Ovoz egalari o'zaro nimalarnidir gaplashishdi. Keyin esa qadam tovushlari uzoqlashdi.

* * *

Mirsoli bu zo'ravon bilan hisob-kitob qilishning ham antiqa usulini topgandi. Nastya xolani arang tinchlantirdi-yu, ikki soatdan so'ng qaytishga va'da berib tashqariga otildi. Qurol xuddi o'sha o'zi aytgan tashlandiq bino ichkarisiga berkitilgandi. Taksi tutib binoga birpasda yetib bordi va tom ostidan topib qo'ygan ishonchli joyga joylashdi. Tek o'tirgancha qurolni tayyorladi. Har bir vintini obdon tekshirib oldi. Bildi. «Topor» albatta keladi. Pul, alam, o'ch otashi uni shu yerga yetaklab keladi. Ana shunda… Mirsoli o'zi puxta rejalashtirgan ishni amalga oshiradi. Shundagina tinchlanadi. Xumordan chiqadi…

Bu gal ham xudo ishini osonlashtirdi. «Topor» deganlari uchta mashinada gumashta-yu, qo'riqchilari bilan birga bino hovlisiga kirib keldi. Atrofda zog' uchmasdi. Bu manzil begona ko'zlardan pana bo'lgani sababli mushtumzo'rlar, kallakesarlar shu yerni tanlashar, o'zlarining qabih amallarini mana shu hovli burchaklarida bajarib, yana hech narsa bo'lmagandek jo'nab ketishardi.

— Hoy, ona suti og'zidan ketmagan tirrancha boy! — qichqirdi bo'yi ikki metrga yaqin, kurtkasi yoqasini ko'tarib olgan erkak. Xuddi shuning o'zi «Topor» edi. — Qanisan? Qo'rqib ketdingmi bizdan? Qo'rqma! Seni ko'p qiynamaymiz! Pulni berasan-u, badanchang chumoli chaqqanday bir chimillaydi, tamom! Tinchlanasan-qolasan! Chiqaver! Akalaring rahmdil! Go'daklarga azob berib o'tirishmaydi!..

«Topor» hayiriqlarini to'xtatib, to'rt tomonga alanglay boshlaganda, Mirsoli tepkini bosdi. «Topor» bir metr nariga uloqib ketdi va yerga chalqancha quladi. Gumashtalari esa zir yugurib o'q otilgan joyni qidira boshlashdi. Ammo ulardan ikki nafari hojasining yonidan joy oldi. Shundan keyingina qolganlar vahima iskanjasida mashinalarga o'tirdi-yu, murdalarni-da unutib, g'oyib bo'ldi. Oradan besh daqiqacha vaqt o'tib, Mirsoli xotirjam pastga tushib keldi. «Topor»ning jasadiga, ketidan qolgan murdalarga hissiz qarab turdi.

— Bu dunyoda «zo'rdan zo'r chiqadi», degan gap bor, oka, — dedi qandaydir musiqa asbobi g'ilofiga joylangan qurolning uch qismini changallab. — Mana, o'g'riboshining o'chini oldim. Mard ekansan, xunini to'lading. Endi otaginam go'rida tinch yotadi. Qo'rqmalaring, yo'l-yo'lakay «Tez yordam»ga xabar beraman. Nomard emasman. O'liklaring ko'chada qolib ketmaydi!..

Shunday deb jadal qadamlar tashlagancha ko'chaga yo'l oldi.

* * *

Qo'li qongan belangan odamning yurish-turishida ham bejolik aks etib qoladi. Mirsoli o'ylashga, fikrlashga, mulohaza qilishga o'zida kuch, sabr topib, yana vodiyga yo'l olish harakatiga tushgan bo'lsa-da, militsionerlarni ko'rganda, o'zini yo'qotgandek bo'lar, ulardan uzoqroq yurishga intilardi. Shunday lahzalarda podpolkovnikning qanoti ostida ekanligi ham yodidan chiqib ketardi.

«Nastya xolaning xabari g'alati bo'ldi, — o'ylardi u yo'lovchi taksida vodiyga kirib borarkan. — Qanaqa ona? Nega suratlarimiz uning qo'lida turibdi? Nima bo'lgan o'zi? «Onangman» deb turib olishi g'alati bo'ldi. Mayli, shu bahonada enamning qabrini tag'in ziyorat qip kelaman. Shuncha gunohlarni bo'ynimga ildim, hali bu boshlanishi bo'lsa, bilmadim, qancha tavba qilib, xudoga yolvorarkanman. Yo'q, bu narsalarni o'ylamasligim kerak. Men marazlarni o'ldirdim, ular tirik qolsa yana qancha odamning boshiga yetishini yolg'iz xudo biladi. Ena!.. Nega o'ris ayoli menga ena bo'ladi? Qanaqasiga? Yetti uxlab tushimga kirmagan ishlar bo'lib ketyapti. Agar shunday bo'p chiqsa, nima qilaman? Qay ahvolga tushaman? Aytgancha, Zarinaning qabrini qanday topsam ekan? Ha, go'ristondagilardan so'rayman. Uning oldiga ham o'taman. So'zsiz o'tiraman tepasida… Ahmoq qiz, menga bildirmasdan kutgani… Nega unday qildi? Tushunmayman… Bilmayman…»

Mirsoli qishloqqa bormadi. Oldin asosiy ishni bitirish ilinjida yolg'iz ammasi To'fanisa opanikiga burildi. Darvozasiga yetgach, haydovchiga kutishni tayinladi-da, qo'lidagi mayda-chuydalar solingan sumkani qo'ltiqlagancha ichkariga kirdi. Ammasi hovlida kir yuvayotgan ekan. Mirsolini ko'rib bir muddat baqrayib qoldi.

— Nima, tanimadingizmi jiyaningizni? — kulib ammasiga yaqinlashdi u. — Hov, amma, bu men!..

— Voy, ammaginang o'rgilsin, — Mirsolining yelkasiga osilib yig'lab yubordi To'fanisa opa. — Bo'ylaringdan aylanay! To'g'ri meni ko'rishga keldingmi, jonim?

— Albatta, — dedi Mirsoli qo'lidagi sumkani ammasiga tutqazib. — Qani pochcham, jiyanlar? Hech kim yo'qmi uyda?

— Pochchang Rossiyaga ishlashga ketgan-ku, xabaring yo'qmi? Jiyanlaring qaygadir chiqishibdi. Kep qolishar. Yur, so'riga o'tir! Hozir ovqatga unnayman.

— Yo'q, kerakmas, — dedi Mirsoli birdan jiddiy tortib. — Ko'chada taksi kutib turibdi. Ketishim kerak. Hali qabristonga o'tishim zarur.

— Qo'y, qachoniydi menikiga kelganing, Mirsolijon! Bir do'ppi osh damlay! Akaginamni esla-ab birga osh yeylik! Yo'q demagin!

— Keyingi safar, — dedi Mirsoli betoqatlanib. — So'riga o'tiraylik, sizda gapim bor.

— Bo'pti, yur!

Mirsoli tok ostidagi so'rining bir chetiga omonatgina cho'kib ko'kka boqdi. Kuz oxirlab qola boshlagani daraxtlar yaproqlaridan ma'lum bo'libdi. Demak, hademay qish keladi. Shu daraxtlar zil-zambil qorni novdalarida bazo'r ko'tarib, xuddi Zarina halokatga uchrab halok bo'lgan kunda Mirsoli bosh eggan kabi bosh egishadi. Mana bunday hovlida o'tirib choylashishlar bo'lmaydi…

— Nima gap? — uning tinchini buzib ammasi yelkasiga qoqdi. — Tinchlikmi?

— Amma, meni yaxshi ko'rasizmi? — gapni uzoqdan boshlash ilinjida so'radi Mirsoli. — Faqat rostingizni ayting.

— Tavba qildim, — dedi ichiga tuflab To'fanisa opa. — Bu qanaqa savol bo'ldi, jonim? Yaxshi ko'rishimga shubha qilarmiding? Voy tavba-a-a!!!

— Yo'q, shubha qilmayman. — maqsadga o'tdi Mirsoli. — Bir narsani so'rasam ochig'ini, haqiqatni aytishingizni xohlardim.

— So'rayver, o'rgilay, so'rayver!

— Mening enam kim?

— Nima?.. — To'fanisa opa kutilmagan savolni eshitib, biroz dovdirab qoldi. — Enang? Kim bo'lardi? Rahmatli Orzi kelinoyim-da! Kim bo'lardi?

— Haqiqatni aytaman deb va'da berdingiz-ku! Ayting endi!..

To'fanisa opa boshini sarak-sarak qilgan ko'yi Mirsolidan ko'zini olib qochdi. Nimadir demoqchi bo'ldi-yu, istamadi. Ammo Mirsolining qaysarligini bilgani bois, birpaslik sukutdan so'ng qayta boshini ko'tardi.

— Ayting, amma, enam kim?!. — uni tezlardi Mirsoli. — Menga rost gapni ayting! Aytmasangiz bo'lmaydi.

— Birov nimadir dedimi? — so'radi To'fanisa opa javob berishga shoshilmay. — Jonim, kim miyangni zaharladi?..

— Amma, — dedi tizzasiga mushtlab Mirsoli. — Rossiyada Nastya xola degan ayol yasharkan. Uni tasodifan ko'chada uchratib qoldim. Meni bolam dedi, amma! Meni tanidi u! Ishonmadim. Narsalarini ko'tarishib uyiga olib borgandim, menga bilasizmi nimani ko'rsatdi? Otam rahmatli bilan tushgan suratlarimizni ko'rsatdi. Bunga nima deysiz, amma?

To'fanisa opa yana sukutga toldi. Yer chizgancha bir necha o'n soniya tek o'tirib qoldi. Lekin uzoq o'tirmadi. Ko'zlarida yosh g'iltillab, Mirsoliga javdirash aralash boqdi.

— Orzi kelinoyim rahmatli seni o'z bolasidanam a'lo qilib boqqan, — shivirladi u yig'lamsirab. — Sho'rlik nuqul qo'rquvda yashadi. Sening bolasi emasligingni aytib qo'yishmasin deb bir umr og'zimizni poylab o'tdi.

— Demak, mening enam u emas, shundaymi?

— Dadang rahmatli seni o'sha yoqlardan olib qochib kelgan ekan. Orzi kelinoyim esa tug'mas bo'lib chiqdi. Peshona-da!.. Shuning uchunmi… Senginani yer-ko'kka ishonmay katta qildi, jonim. Tushunaman, o'sha Nastya opayam rosa kuygandir. Otangdan ranjigandir, qarg'agandir. Ona-da! Bolasini o'g'irlab ketishadi-yu, qarg'amaydimi?!.Mirsoli bu gaplardan so'ng dast o'rnidan turdi.

— Rahmat sizga, amma, — dedi bosh egib. — Menam ahmoq, battolmasman. Orzi enamni haliyam yaxshi ko'raman, sog'inaman. Lekin Nastya enamniyam endi tashlab qo'yishga haqim yo'q. Ancha qaribdi. Bormay qo'yishimdan qo'rqib, telefon raqamlarimgacha olib qoldi. Bilaman, ko'z tikib o'tiradi yo'limga. Mayli, tez kunda boraman. Bilasizmi, hozir men bilan yursangiz, enam rahmatlining qabrini ziyorat qilsak. Aytgancha…

Mirsoli kissasini kovlab, bir dasta ko'kimtir pullarni chiqardi-da, To'fanisa opaga tutqazdi. — Mana bu pullarni meni duo qilib ishlatasiz, amma! Faqat olmayman demang. Qattiq xafa bo'laman.

— Iloyo yurgan yo'ling bexatar bo'lsin! — To'fanisa opa pullarni asta olib qaytadan Mirsolining yelkasiga boshini qo'ydi. — Kelinoyim tirik bo'lsa…

— Jim, amma! — dedi Mirsoli beixtiyor o'pkasi to'lib. — Unday demang! Mana